«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է առողջապահության նախկին նախարար Արարատ Մկրտչյանը
– Պարո՛ն Մկրտչյան, իշխանությունները կարծես հակված են չերկարաձգել արտակարգ դրությունը: Նաև դրան զուգահեռ բացվում են դպրոցները, տրանսպորտն է ծանրաբեռնված աշխատելու: Սա կարո՞ղ է նպաստել վիրուսի տարածմանը։
– Վերջապես պետք է երկիրը բացվի, ինչպես ողջ աշխարհը։ Ես մի քանի օր առաջ ծանոթացա եվրոպական մի քանի երկրների փորձին, նրանք դպրոցները վերագործարկվելու ծրագիր են դրել, և վերագործարկման ողջ գործընթացը համեմատեցի այն մոտեցումների հետ, որոնք մշակվել են կառավարության կողմից դպրոցները վերագործարկելու։
Բացարձակապես համահունչ են։ Ես Իսպանիայինը նայեցի, ամբողջությամբ համահունչ էր։ Այստեղ մի խնդիր կա՝ աշակերտների սոցիալական հեռավորության հետ կապված: Եթե մենք այդ 1,5 մետր սոցիալական հեռավորությունը կարողանանք պահել, դասաժամերը կարճ լինեն, դասարանները կիսվեն, այդ մեթոդաբանությունն է, որքան գիտեմ, դրված, դա հնարավորություն կտա աստիճանաբար վերաբացել կրթական համակարգը և խուսափել համաճարակի տեմպերի աճից:
Որովհետև, ինչպես տեսնում ենք, այս մեկ ամսվա՝ օգոստոսի ընթացքում վարակակիրների թիվը մոտավորապես երեք անգամ նվազել է։ Սա հուսադրող միտում է, և եթե հիշում եք, ես նշում էի, որ աստիճանաբար առաջանալու է մի հանրային անընկալունակություն ունեցող շերտ, որը բերելու է բնակչության հիվանդացության նվազմանը և համավարակի աստիճանական նվազմանը, որին մենք հիմա ականատես ենք։ Տեսնում ենք, որ տրանսպորտում կանոնները պահպանվում են։
Փակ տարածքներում գոյություն ունեցող պահանջները դեռ պետք է պահպանվեն, բայց բաց տարածքներում կարող ենք մեղմել դիմակ կրելը։ Միայն մարդաշատ վայրերում, երբ 1,5 մետր սոցիալական հեռավորությունը հնարավոր չի լինի պահել, կարելի է մեղմացնել, և դա չի բերի հիվանդացության աճին, իմ կարծիքով։
– Վերջին օրերին, ամփոփելով COVID-19-ի դեմ պայքարը, անընդհատ նշվում է առողջապահության նախարարի ու նախարարության թերացումները։ Դուք կիսո՞ւմ եք այդ քննադատությունները:
– Պրոբլեմների մասին ես խոսել եմ։ Դրանք որոշակի կազմակերպական խնդիրներ էին, որոնք վերաբերում են բուն համակարգի գործունեությանը, մասնավորապես, առաջնահերթ բուժօգնության համակարգի լայնածավալ և ամենուրեք ներգրավումը շատ ուշացավ:
Եթե դա ժամանակին լիներ, կարելի էր վաղաժամ հայտնաբերում անել և հենց տանը բուժել, մեկուսացնել ու չծանրացնել առողջապահության համակարգը։ Պետք էր, իմ կարծիքով, մահվան վերջնական պատճառը որոշելու համար դիահերձումը և պաթոլոգոանատոմիական հետազոտություն անցկացնելը չարգելել։
Պետք էր շարունակել, որպեսզի ճշգրիտ եզրակացություն ունենայինք՝ մարդը COVID-ի՞ց է մահացել, թե՞ ոչ։
Այդպիսի որոշակի կազմակերպական պրոբլեմներ եղել են, բայց ընդհանուր առմամբ բոլոր գործողությունները համահունչ են եղել միջազգային փորձին։ Ինչ որ արել են այլ երկրներում, նույնն էլ մեր երկրում է արվել։
Գուցե մի փոքր այլ կերպ, մի քիչ՝ դժվարությամբ, բայց արվել են։ Ինձ թվում է՝ թերացումների և ընդհանրապես խնդիրների մասին կարելի է խոսել այն ժամանակ, երբ լուրջ վերլուծություն կլինի, փորձագիտական համայնքը կուսումնասիրի այս ամենի պատճառահետևանքային կապը, և նոր կկարողանանք խոսել, թե թերացումները որքանով են ազդել։ Մասնավորապես, 800-ից ավելի մահեր ունենք։
Պաթոլոգոանատոմիական հետազոտություն դեռ չեն արել, միայն կլինիկական հետազոտությունների և COVID թեստի հիման վրա որոշվել է, որ մահը վրա է հասել COVID-ի պատճառով։ Դա 100% -անոց հաստատուն չէ, պետք էր անել պաթոլոգոանատոմիական հետազոտություն։
Բայց համաճարակի սկզբում Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունն ահազանգում էր, որ պետք չէ դիահերձում անել: Դրա համար մեր երկրում էլ չարեցին, օրենքում փոփոխություն արեցին, ժամանակավորապես դադարեցրեցին պաթոլոգոանատոմիական հետազոտությունները:
Այսինքն՝ այս ամենը վերլուծելու կարիք ունի և ժամանակ է պահանջում: Ընդհանրապես, խորհուրդ չի տրվում պանդեմիան չավարտված՝ խոսել կամ լուրջ հետևություններ անել կազմակերպական մասնագիտական պրոբլեմների մասին: Դրա մասին կարելի է խոսել, երբ համաճարակն ավարտված լինի:
– Իսկ ընդհանուր առմամբ, որ հանձնաժողով են ձևավորում խորհրդարանում՝ քննարկելու համար կորոնավիրուսի հետ կապված իրավիճակը, վեր հանելու թերությունները, սա՞ էլ է ժամանակավրեպ:
– Մի քիչ շտապում են: Ընդհանրապես համաճարակի դեմ պայքարի խնդիրը պետք է քննարկել դրա ավարտին, որովհետև վիճակագրական նյութը այդ դեպքում լինում է շատ մեծ: Իսկ որքան մեծ է լինում այդ նյութը, այնքան արված հետևությունները մոտ են իրականին: Երկրորդ՝ սուբյեկտիվ գործոն կա:
Այս պահին, լարված իրավիճակում այդ խնդիրը քննելը համարում եմ ժամանակավրեպ: Պետք է վիճակը հանդարտվի, որպեսզի հնարավոր լինի հանգիստ քննել բոլոր պրոբլեմները: Կարող են իհարկե հանձնաժողով ստեղծել, քննել, բայց ես դեռ չեմ հիշում, որ ԱԺ-ում ստեղծված հանձնաժողովների աշխատանքն արդյունավետ լինի:
– Շատերը նշում են, թե քանի որ մեզ մոտ համաճարակի ընթացքը շատ երկար տևեց, երկրորդ ալիքի հավանականությունը շատ փոքր է: Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում իրավիճակը:
– Չեմ տեսնում նման հավանականություն, որովհետև մենք կարող ենք ունենալ հիվանդացության կորագծի որոշակի վայրիվերումներ, դեպքերի մի փոքր աճ կամ նվազում, բայց երկրորդ ալիք, այսինքն՝ այն, ինչ տեսանք հունիս-հուլիսին, ես բացառում եմ:
– Եղանակային փոփոխությունները նույնպե՞ս չեն ազդի կորոնավիրուսի վարակի տարածման վրա:
– Ո՛չ, մենք կունենանք սեզոնային գրիպներ, կորոնավիրուսը մեզ մի քիչ հանգիստ կթողնի: Ամեն տարի մեր բնակչության հանդիպող սեզոնային գրիպը կգա, մի քիչ կհիվանդանանք, կապաքինվենք, կփռշտանք, կառողջանանք: Կորոնավիրուսը գնում է նվազման: Շատ գիտնականներ նշում են, որ հարուցիչը «հոգնել» է, վարակելիության աստիճանը նվազել է, ինչը դրական է:
Մենք այստեղ նաև տերմինաբանական պրոբլեմ ունենք. երկրորդ ալիքը լինում է այն ժամանակ, երբ առաջինն ավարտվում է: Առաջինը դեռ չի ավարտվել, մենք երկրորդի մասին ենք խոսում: Այս հարուցիչի նկատմամբ անընկալ շերտը կարծեք թե որոշակիորեն ձևավորվել է հանրության մեջ, և այդ շերտը պատնեշ է հանդիսանում մեկը մյուսին հարուցիչը փոխանցելու համար:
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
