«Ֆաշիստ» պիտակին արժանանալը չի խոչընդոտում արիացի դիզայներին ստեղծագործել. «Հաճախ եմ ընկնում կռիվների մեջ»

«Ֆաշիստ» պիտակին արժանանալը չի խոչընդոտում արիացի դիզայներին ստեղծագործել. «Հաճախ եմ ընկնում կռիվների մեջ»
«Ֆաշիստ» պիտակին արժանանալը չի խոչընդոտում արիացի դիզայներին ստեղծագործել. «Հաճախ եմ ընկնում կռիվների մեջ»

Հին հայկական դիցաբանության պատերազմի, քաջության և հաղթանակի աստված Վահագնի կարմիր խաչը, նրա ութանիստ աստղն ու արիացիների առաջին խորհրդանշան համարվող արևախաչը` պատկերված Գողթան գավառի արիացիներից սերող Վլադիմիր Բադալյանի գունագեղ հագուստին, խորհրդանշում են նրա հոգևոր կապը բնության ու արևի հետ:

Արիացիները, որոնք կոչվում են նաև արևորդիներ, հեթանոսական համայնք են Հայաստանում, որոնց հավատը ցեղակրոնությունն է:

Դեռևս 12 տարի առաջ, որոշելով վերականգնել իր պապերի ավանդույթը, Բադալյանը սկսում է արիացիների ազգային տարազով հագուստ կարել և դիզայնով զբաղվել:

Հատուկ ընտրված կտորների գույներին նա միախառնում է հին հայկական դիցաբանության աստվածների խորհրդանշանները՝ ասեղնագործված վառվռուն գույներով, որոնք տաբատի ու շապիկի երկայնքով արևի ճառագայթների նման մինչև վերջ ձգվում են հագուստի ճոթքերը:

«Դիզայնն ինքս եմ անում, և´ գույները, և´ ձևը` ամբողջը ես եմ որոշում: Սկզբում, իհարկե, դժվար էր, օրերով սխալների վրա սովորում էի: Աշխատում էի զարդերի համաչափության, չափսերի և հերթականության վրա, որ գեղեցիկ բան ստացվեր: Մեր պապերի հագուստն էլ այս նույն գույների է եղել, պարզապես ես դիզայնն եմ մի քիչ փոխել, ավելի ժամանակակից դարձրել, որ կարողանամ առօրյայում հագնել»,- ասում է 42-ամյա արիացի դիզայները, ով սերում է Գողթան գավառի հուրիների ցեղախմբից:

Ըստ իր նախնիների` Բադալյանը հագուստի գույներն ընտրել է` առաջնորդվելով Գողթան գավառի բնության ու լեռների գույներով` կարմիր, կանաչ, ոսկեգույն, կապույտ և ծիրանագույն:

«Իսկ խորհրդանշանները, որոնք պատկերված են հագուստի վրա, բոլորն արևի հետ են կապված, քանի որ մեզ Գողթան գավառում կոչել են նաև արևորդի: Հագուստի վրա այս խորհրդանշանները վերից վար ձգվում են արևի ճառագայթների պես: Սա նշանակում է, որ վերևից մինչև ներքև դու արևի հետ կապ ես ունենում, քո մեջ աուրա է առաջանում ու պաշտպանում ամեն փորձանքից, վատ երևույթներից: Ու ինձ իրոք պաշտպանում ա»,- ասում է Բադալյանը:

Չնայած ազգային մշակույթ ներկայացնող նման հագուստ ստեղծելը բավական գումար է պահանջում, Վլադիմիրն ունի շուրջ 14 նմուշ հագուստ տարվա չորս եղանակների համար` տաբատ, շապիկ, բաճկոն, շարֆ, վերարկու, գլխարկ:

«Մի շապիկն ու տաբատը մոտավորապես կազմում են 750 դոլար (մոտ 300 հազար դրամ): Թանկ է, բայց սա այնպիսի աշխատանք է, որ նույնիսկ վաճառքի չեմ դնում, քանի որ սա ինձ համար իմ պապերից ժառանգած մի աստվածային բան է, որը ես վերականգնել եմ և իրավունք էլ չունեմ վաճառելու»,- ասում է արիացին ու հավելում, որ թեև քաղաքացիների տարօրինակ ու բացասական հայացքներին` սա իր ամենօրյա հագուստն է:

Վլադիմիրը պատմում է, որ հասարակական տրանսպորտից օգտվելիս հաճախ է ընկնում կռիվների մեջ: Թե´ կանայք, թե´ տղամարդիկ նրան վիրավորում են` անվանելով ֆաշիստ կամ խուլիգան, տեսնելով հագուստի վրայի խորհրդանշանները, որոնցից մեկը Հիտլերի ու ֆաշիզիմի հայտնի խորհրդանշան համարվող կեռախաչն է:

«Նույնիսկ փողոցում կամ կանգառում կանգնած լինեմ, կարող ա գան ու սկսեն ժամերով խոսալ հետս, կռիվ անել, թե սա ի՞նչ է: Ինչքան բացատրում եմ, որ սա մերն է, հայկական արևախաչն է, չեն հասկանում: Առաջինը հայերի մոտ է այս նշանը եղել, հետո նոր` պարսիկների, հնդիկների, աֆղանների ու սլավոնական ժողովուրդների: Հիտլերը արիացիների պատմությունն է ուսումնասիրել և, ուսումնասիրությունների համար Հնդկաստան ու Տիբեթ ջոկատներ ուղարկելով, իր համար խորհրդանշան է ընտրել այս նշանը՝ արևախաչը` իմանալով, թե այն ի´նչ նշանակություն ու հզորություն ունի»,- պատմում է Բադալյանը:

Նա նշում է, որ 2000-ից սկսած, ինչ վերականգնել է արիացիների ազգային տարազը, նրան նույնիսկ աշխատանքի չեն ընդունում` պատճառաբանելով իր ամենօրյա հագուստը: Մինչդեռ Վլադիմիրը պնդում է, որ երբեք չի հրաժարվի իր հագուստից, քանզի այսպես նա իրեն համարում է ազգային մշակույթի ու իր նախնիների ավանդույթների կենդանի կրողը:

«Չգիտեմ, թե ո´վ է ժառանգելու իմ այս հագուստները, քանի որ աղջիկների հետ շփման ընթացքում էլ այդ պատնեշը միշտ կա: Ասում են` եթե հագուստս փոխեմ, հնարավոր է` հարաբերություններն էլ փոխվեն, այլ ընթացք ստանան, բայց ես չեմ կարող հրաժարվել»:

Ղարաբաղյան պատերազմի՝ 1990-1993 թթ. կռիվներին մասնակցած արիացի Վլադիմիրն ասում է, որ այժմ գումար է վաստակում` զբոսաշրջիկների համար արշավներ կազմակերպելով, լուսանկարչություն ու նկարահանումներ կատարելով:

Լեռնագագաթները նրա համար սրբավայր են: Ազատ ժամանակ զբաղվում է նաև լեռնագնացությամբ:

«Էս հագուստով ես շատ եմ սարեր գնում: Շատ եմ սիրում լեռնագագաթները բարձրանալ, օրինակ` Արագածի, Արամազդի, Կապուտջուղի, դրանք իմ և իմ պապերի համար սրբավայրեր են: Ըստ մեր ավանդույթի` ես լեռ բարձրանալիս լեռնագագաթին պարտադիր կրակ եմ վառում: Այնտեղ էնքան էներգետիկ դաշտ կա, որ ոչ մի եկեղեցում, անգամ Գառնու տաճարում ըտենց բան չկա: Էներգիան լեռնագագաթներում միանգամից հասնում ա քեզ»,-հիացմունքով ասում է Վլադիմիրը:

Հայաստանում ապրող 1000-ից ավելի արիացիների հետ նա մասնակցում է տարվա ընթացքում անցկացվող իրենց բոլոր ազգային տոներին` Ամանորին (մարտի 21-ին), Սբ Զատիկին, Վարդավառին, Նավասարդին (օգոստոսի 11-ին), Նախնյաց հիշատակի օրվան (սեպտեմբերի 22-ին), Միհր աստծո տոնին (դեկտեմբերի 22-ին), Տրնդեզին (փետրվարի 13-ին) և այլն:

«Մենք մեզ համարում ենք նաև Նժդեհի հետևորդներ և նրան ընդունում ենք ազգի ամենազորեղ անձանցից մեկը: Մեր բոլոր տոներին սկզբում կրակ ենք վառում, իսկ եթե կնքվողներ կան, որոնք ուզում են արիացի դառնալ, օծում ենք նրանց: Օրինակ` ինձ Կապուտջուղում հայրս է օծել, երբ 4 տարեկան եմ եղել: Իմ հորական կողմից ես արյունակից եմ Դավիթ-Բեկին, իսկ մորական կողմից` Նաղաշ Հովնաթանին, իրենցից մի քանի բջիջ կա իմ մեջ»,- ասում է Բադալյանը:

Վերադառնալով տոներին՝ նա նշում է, որ հայերի մոտ երեք տոն կա, որոնք պահպանվել են Գողթան գավառից. մեկը` փետրվարի 13-ին նշվող Տրնդեզն է, մյուսը` սեպտեմբերին Նախնիների հիշատակման օրը` Սուրբ խաչը կամ Սբխեչը, ինչպես ընդունված է ժողովրդի մեջ, և երրորդը՝ Վարդավառն է:

«Նախիջևան» հայրենակցական միության անդամ Վլադիմիրը, ով նաև Վանուշ Խանամիրյանի անվան Հայաստանի պարարվեստի գործիչների միավորման գործավարն է, առաջիկայում նպատակ ունի բարձրանալու ևս երկու լեռնագագաթ և այնտեղ վառելու իր պապերից ավանդաբար եկած արիական կրակը:

«Մեծ Քիրսի գագաթը պետք է բարձրանամ` Բերձորի ու Շուշիի արանքում, մեկ էլ` Մռովի գագաթը` Շահումյանի սահմանագլխին: Պետք է բարձրանամ ու կրակով հզորացնեմ գագաթները: Առաջին անգամ միշտ մենակ եմ բարձրանում, որ բնության հետ մենակ լինեմ»,-ասում է նա:

Երազելով վերադառնալ կրկին իր հայրենի Գողթան գավառը` Վլադիմիրը, ում անունը հայրը դրել է որպես աշխարհի տիրակալ` «Владыка мира», մտածում է, որ մի օր կազատագրի Նախիջևանը ու նորից կապրի իր Գողթան գավառում:

«Մենք պետք է հույսը մեզ վրա դնենք, ոչ թե մտածենք, թե չենք կարող առանց Եվրոպայի, առանց Ռուսաստանի, ու թուրքը էնքան հզոր ա, որ մեզ մի օրում կուտի: Եթե հզոր ա, ո՞նց Ղարաբաղի պատերազմի ժամանակ մենք հաղթեցինք: Ես հիմա էլ պատրաստ եմ գնալու և նորից կռվելու»,- ասում է արիացի Բադալյանը:

Լիլիթ Առաքելյան

Լուսանկարը` Փիրուզա Խալափյանի

© Medialab.am