Մանկավաճառության, երեխաների մարմնավաճառության և երեխաների պոռնոգրաֆիայի հարցերով ՄԱԿ-ի Հատուկ զեկուցող տիկին Մոդ դե Բյոր-Բուքիքիոն կոչ է անում Հայաստանի կառավարությանը ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել երեխաների հանդեպ բռնության դեպքերին:
Չնայած՝ երեխաների սեռական շահագործման դեպքերի թիվը ցածր է` համաձայն պաշտոնական տվյալների, սակայն մարդու իրավունքների փորձագետը մատնանշել է երեխանպաստ գործունեության շրջանակներում դեպքերի բացահայտման և հաղորդման մեխանիզմների բաց և կոչ է արել իշխանություններին ստեղծել տվյալների հավաքագրման և տեղեկատվության համապարփակ համակարգ:
«Երեխաների պաշտպանության ոլորտում անհրաժեշտ է համապատասխան ռեսուրսների և ինտեգրված մոտեցման առկայություն», – ասել է տիկին դե Բյոր-Բուքիքիոն Հայաստան իր առաջին պաշտոնական այցի ավարտին՝ միաժամանակ կոչ անելով ստեղծել խնամքի և վերականգնողական ծառայություններ՝ երաշխավորելու բռնության և անուշադրության զոհ դարձած երեխաների վերականգնումը և վերաինտեգրումը:
Հատուկ զեկուցողը կոչ է արել նաև երեխաների արդյունավետ պաշտպանության ազգային համակարգի շրջանակներում նախատեսել երեխաների ներգրավման մեխանիզմներ: Ինչպես մի դեռահաս աղջիկ ասաց նրան Գյումրի կատարած այցի ժամանակ՝ «Չափահասները պետք է ականջալուր լինեն մեզ, երբ մեր կյանքին վերաբերող որոշումներ են կայացնում»: Տիկին դե Բյոր-Բուքիքիոն դիմել է իշխանություններին՝ այս կոչը իրականություն դարձնելու խնդրանքով՝ Հայաստանում երեխաներին լավագույնս պաշտպանելու առաքելությամբ:
Անկախ փորձագետը ողջունել է ընթացիկ օրենսդրական բարեփոխումների իրականացումը և դիմել է նաև օրենսդիրներին՝ արագացնելու Ընտանեկան և Քրեական օրենսգրքերի համապատասխանեցումը Հայաստանի կողմից ստանձնած միջազգային պարտավորություններին, ներառյալ՝ որդեգրման հետ կապված բոլոր հարցերի վերջնական կարգավորումը:
«Որդեգրումը պետք է բխի երեխայի լավագույն շահերից և ոչ՝ որդեգրող ծնողների: Որդեգրումը պետք է լինի վերջին հնարավոր միջոցը», – նշել է նա: Նա նաև կոչ է արել Կառավարությանը և օրենսդիր իշխանության ներկայացուցիչներին որպես առաջնահերթություն սահմանել ընտանեկան բռնության մասին օրենքի ընդունումը՝ որպես երեխաների դեմ չարաշահման և բռնության, ինչպես նաև գենդերային անհավասարության դեմ պայքարի և կանխարգելման գործիք:
Ի թիվս այլ առաջարկությունների, Տիկին դե Բյոր-Բուքիքիոն խրախուսել է Կառավարությանը իր ուշադրությունը սոցիալապես անապահով և հաշմանդամություն ունեցող երեխաների ինստիտուցիոնալացումից սևեռել դեպի ընտանեկան խնամքի և համայնքի վրա հիմնված ծառայությունների մատուցում:
Ավելին, երեխաների պաշտպանության համակարգում առկա են թերություններ, որոնք կարող են լուծվել տեղական մակարդակում՝ Խնամակալության և հոգաբարձության հանձնաժողովներում վերապատրաստված հաշվետու մասնագետների նշանակման միջոցով:
«Երեխայի իրավունքների պաշտպանության ազգային հանձնաժողովի կարգավիճակը պետք է վերանայվի երեխայի պաշտպանության համապարփակ քաղաքականության շրջանակներում՝ օժտելով այն համակարգման և վերահսկման գործառույթներով», – հավելել է տիկին դե Բյոր-Բուքիքիոն:
Հատուկ զեկուցողը բարձր է գնահատել թրաֆիքինգի դեմ պայքարում Ոստիկանության՝ անչափահասների իրավունքների և ընտանեկան բռնության դեմ պայքարի վարչության ղեկավարությամբ միջգերատեսչական աշխատանքային խմբի կողմից կատարված համակարգման աշխատանքը: Ավելին, նա նշել է, որ այս մոդելները պետք է ընդարձակվեն և արտացոլվեն՝ առավել արդյունավետ պայքարելու երեխաների սեռական չարաշահման, բռնության և սեռական շահագործման դրսևորումների դեմ:
Եզդիների փոքրամասնության շրջանում տարածված երեխաների ամուսնությունների վերաբերյալ մարդու իրավունքների փորձագետը կոչ է արել իշխանություններին իրականացնել իրազեկության բարձրացմանն ուղղված միջոցառումներ՝ Եզդիների համայնքի ղեկավարների հետ միասին՝ բացառելու երեխաների ամուսնության դեպքերը:
Համացանցի արագ աճող թափանցելիության մակարդակի վերաբերյալ տիկին դե Բյոր-Բուքիքիոն նշել է, որ այն մեծ հնարավորություններ է տալիս Հայաստանին, բայց նաև պահանջում է պարտադիր իրազեկել երեխաներին և ծնողներին համացանցի օգտագործման հետ կապված ռիսկերի մասին: «Մասնավորապես, ես առաջարկում եմ Կառավարությանը համագործակցել ՏՀՏ ընկերությունների, դպրոցների և հասարակական կազմակերպությունների հետ թվային կրթության միջոցառումների կազմակերպման գործում՝ թիրախավորելով ոչ միայն երեխաներին, այլ նաև ծնողներին և խնամողներին», – կարևորել է նա:
Հայաստան իր այցի ընթացքում՝ մայիսի 12-ից 18-ը, մարդու իրավունքների փորձագետը հանդիպումներ է ունեցել գործադիր, օրենսդիր և դատական իշխանությունների, ոստիկանության, դատախազության, օմբուդսմենի, իրավաբանների, հեռահաղորդակցման օպերատորների, երեխաների իրավունքների պաշտպանության հարցերով զբաղվող հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչների, ինչպես նաև հենց երեխաների հետ:
Այցի վերջնական զեկույցը հատուկ զեկուցողը կներկայացնի ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհրդին 2016թ.:
Առաքելության ավարտի վերաբերյալ հայտարարության ամբողջական տարբերակն`այստեղ:
Հաղորդագրությունը տրամադրել է ՄԱԿ-ի Հայաստանի գրասենյակը:
