«Մտավորականը պիտի ասի՝ լվացքդ կեղտոտ է, եղբայր, եղբայրն էլ պետք է այդ լվացքը լվա»․ Էդուարդ Զորիկյան

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանել է երգիչ-երգահան Էդուարդ Զորիկյանը:

֊Պարոն Զորիկան, Սերժ Սարգսյանն օրեր առաջ հանդիպեց մտավորականների հետ, ի՞նչ տպավորություն ունեք այդ հանդիպումից:

֊Բացահայտ երևում է, որ այդ ամենը կապված է գալիք տարում տեղի ունենալից ընտրությունների հետ: Այնպես չէ, որ նախագահն ամեն տարի նման մասշտաբի հանդիպում է ունենում, և մենք էլ սովոր ենք այդ հանդիպումներին: Նման քայլերն ընտրություներից ընտրություն է լինում:

֊Ձեզ եղե՞լ է հանդիպման հրավեր:

֊Ոչ:

֊Կան տեսակետներ, որ նման հանդիպումներին ընտրյալներն են հրավիրվում, համամի՞տ եք:

֊Երևի, չնայած ես ներկաների մեջ իմ կոլեգաներից ոմանց տեսա, ովքեր լավ էլ սուր ելույթներ են ունենում: Այնտեղ ներկա էին մարդիկ, ովքեր բարձրաձայնում են պրոբլեմների մասին: Պարզ է, պրոբլեմի մասին պետք է բարձրաձայնես, այսինքն՝ հարցը ծագելիս պետք է այդ մասին բարձրաձայնես, որ չվերածվի պրոբլեմի: Մենք հաճախ դա չենք անում, դառնում է պրոբլեմ, հետո այդ պրոբլեմը ժողովրդի գլխին է լինում պրոբլեմ, հետո իշխանության գլխին էլ է դառնում պրոբլեմ: Հետո սկսում են բզբզալ, թե ընդդիմություն եք, ձայն հանեք, հո մենք չենք խոսելու այդ մասին: Ինչ-որ թատրոնի նման մի բան է կատարվում:

֊Այսինքն՝ իշխանություններն այս փուլում նախընտրական հանդիպումնե՞ր են արդեն ունենում, ի՞նչ են անում:

֊Վերընտրվելու խնդիր կա, ուրիշ բան չէ: Հիմա կտեսնեք, որ ընդդիմադիր կուսակցություններ կծնվեն, և այլն, մշակած հայտնի ձև է, թույլ չեն տա, որ ընդդիմությունը միանա, մեկ ճակատով հանդես գա: Ես միայն ընտրությունների հետ եմ կապում դա:

֊Իսկ մտավորականների դերը ո՞րը պետք է լինի ընտրական գործընթացում:

֊Պետք է ազնվորեն ասեն այն, ինչ կա: Եթե անազնիվ սերմ է ցանված, անազնիվ ծիլ է տալիս: Ինչքան էլ սուր լինի պրոբլեմը, անլուծելի, բայց մեկ է, պետք է դրա մասին բարձրաձայնես: Մենք ինքներս ինչ-որ պրոբլեմներ բարձրաձայնելով՝ գիտենք, որ այդ ամենը շատ դժվար լուծվող է, մեկ օրվա մեջ չի լուծվում, հաճախ գուցե անլուծելի բաներ կան, բայց պրոբլեմի մասին պետք է ասվի, թաքուն պահելը սխալ է: Երբ որ ասում են՝ մեր կեղտոտ լվացքը ցույց չտանք և այլն, սխալ է: Մտավորականը պիտի ասի՝ լվացքդ կեղտոտ է, եղբայր, եղբայրն էլ պետք է այդ լվացքը լվա։

֊Գուցե մտավորականների լռելն է պատճառը, որ Սերժ Սարգսյանն այսօր նրանց մեղադրում է հուլիսյան դեպքերի ժամանակ լռելու մասին: Ասում է՝ եթե 100 մտավորական խոսք ասեր, այդ վիճակը չէինք ունենա:

֊Ախր խոսեցին, ո՞նց չխոսեցին: Անգամ առանձնազրույցներ եղան իրենց հետ, այնպես չէ, որ լուռ մնացին: Գուցե նույն մարդիկ են խոսում, բայց այնպես չի լինում, որ բոլորը նույնկերպ մտածեն: Հասարակությունը խայտաբղետ է, սուտ խոսող էլ կա, պնակալեզ էլ կա, ազնիվ մարդիկ էլ կան, անազնիվներ էլ, ամեն մեկն իրենը պետք է անի:

֊Իսկ ի՞նչ կարող ենք ակնկալել ընտրական գործընթացից: Երբ ասում եք մտավորականները պետք է ճիշտն ասեն, այսինքն՝ ազնիվ ու թափանցիկ ընտրություն չենք սպասում: Ինչ-որ բան փոխվե՞լ է:

֊Ինձ թվում է՝ ոչ: Հայտնի իրադարձություններից հետո ոնց որ թե հասկացան, որ եթե իրենք չլուծեն պրոբլեմը, կհայտնվեն ուժեր, որոնք գոնե կփորձեն ինչ-որ կերպ լուծել: Ուրեմն պետք է իրենք աշխատեն լուծումներ տալ: Բայց դա պահի տակ է, մի պահ կարծես իրենց կարգի են հրավիրում, գոնե ձև են անում: Հետո անցնում է այդ ամենը: Պետք է փորձեն այդ մտածելակերպից հրաժարվել: Այն ժամանակ պետությունից էին գողանում, ասում էին՝ պետությունը Խորհրդային միությունն է, մենք պետք է կայսրությունը քանդենք: Իրոք, հենց այդ պատճառով էլ քանդվեց կայսրությունը, որովհետև ազգովի պետությունից գողանում էին:

֊Հիմա ումի՞ց են գողանում:

֊Այ դա պետք է հասկանան: Պետք է հասկանանք, որ այն խոսքերը, որոնք ժամանակին ասվել են, թե՝ գողանալուց էլ պիտի չափն իմնաս, այդ ամենը պիտի ջնջեն ու գցեն մի կողմ: Ուղղակի չի կարելի գողանալ, որովհետև քրիստոնյա ենք, գրված է՝ մի գողացիր:

֊Չգողանալու համար իշխանությունները նոր օրենք ընդունեցին, այսուհետ ապօրինի հարստացողներին քրեական պատիժ է սպառնում: Հավատա՞նք, որ ինչ-որ բա կփոխվի:

֊Եթե օրենքը սկսի գործել ու դրանից հետո սկսի աշխատել, դա գոնե չարյաց փոքրագույնը կլինի: Բայց օրենքը միշտ էլ կոտրվում է այն մարդկանց գլխին, ովքեր իրենց համար ցանկալի չեն:

֊Այսինքն՝ դա քաղաքական մահա՞կ կարող է դառնալ:

֊Իհարկե: Իրենք պետք է այդ օրենքի պահանջը զգան: Այն բուրժուազիան, որ ձևավորվել է անազնիվ ու կրիմինալ ճանապարհով, այդ բուրժուզիան պետք է այդ հեղափոխությունն անի, ոչ թե բանվոր գյուղացին:

֊Իսկ միգուցե բոլորին օրենքով կուլակաթափ կանեի՞ն:

֊Դա ուրեմն հետդարձ է դեպի խորհրդային քայլեր: Ինձ թվում է՝ դա ճիշտ չէ:

֊Իսկ ո՞րն է ճիշտ ուղին:

֊Ինձ թվում է՝ պետք է համբերենք մինչև մեր բուրժուազիա ասվածը, չգիտեմ օլիգարխներն են դրանք, թե ովքեր, իրենք պաշտպանված լինելու պահանջը զգան, որ իրենց ունեցվածքը պաշտպանված լինի: Ինձ տանից զրկել են, կոպեկով գնահատեցին ու ձեռքիցս վերցրեցին: Այդ մեծահարուստը պետք է իմանա, որ ցանկացած պահի նույնն իր հետ կլինի, և պետք է ինքը սկսի օրենքով պաշտպանություն փնտրել: ԽՍՀՄ ժամանակ բոլորն անխտիր լույս էին գողանում, ուրեմն բոլորին անխտիր պետք է նստացնեի՞նք: Բայց տես, անկախացանք, ինչ-որ բաներ փոխվեց, այդ պետական լույսը դարձավ սեփական լույս, ինչ-որ մեկի բիզնեսը, ինքն սկսեց հետևել, որ այդ գողությունը չլինի: Մեր բոլոր պրոբլեմները գալիս է անազնվությունից: Մենք ինքներս մեզ խաբում ենք, որ քրիստոնյա ենք:

֊Այսինքն ՝ գողությունը կախելու համա պետք է գողացողի մտածողությունը փոխվի՞:

֊Մասնավոր ընկերությունից չես կարող գողանալ, որովհետև տեր ունի, միշտ գողանում են պետությունից: Դե դա այնքան պարզ է, որ ինչքան էլ բարձր աշխատավարձ մարդ ստանա, չի կարող դղյակ կառուցել: Իսկ իրենք այդ աշխատավարձով դղյակ են կառուցում, պարզ է, որ ուրիշ ճանապարհներով են փող աշխատում: Այդ նույն դղյակները պետք է հարկվեն, բայց իրենք իրենց հո չեն կարող հարկվեն: Պետք է այն աստիճանի հասնի, որ այդ դղյակի տերն ինքն ուզենա այդ աստիճանի հասնի, որպեսզի օրինական լինի: Այդ գողությունը լավ բանի չի բերում; մեր «Երազ» մեքենայի գործարանում աշխատող բանվորը գողանում էր, դրա համար էլ գիտեինք այդ մեքենան ինչ էր:

Գործարանից մինչև առաջին կանգառ հասնելը փչանում էր, այնպես չէին սարքում ոնց որ պետք էր: Մենք գիտենք, թե էդ ինչի է բերում, հսկայական կայսրությունը փլուզվեց հենց գողությունների պատճառով: Մենք նստած ճյուղի վրա՝ կտրում էինք այդ ճյուղը: Այն ժամանակ արդարանում էինք, ասում էինք՝ դա մերը չէ, այ որ մերը լինի, լրիվ ուրիշ կլինի: Դե հիմա պետք է հասկանան, որ մերն է: Պետք է հնարավորինս պետական կառույցները վերանան, մասնավոր պետք է լինի, և այդ բուրժուազիան պետք է պայքարի, որ ամեն ինչ օրենքով լինի: Ես չեմ պատկերացնում, թե գողացվածը ոնց պետք է հետ բերել: Բոլշևիկներն այն ժամանակ անում էին կուլակաթափություն, գլխին տալիս էին, ձեռքից առնում էին, բայց դա պետական մոտեցում չէ:

Սերնդափոխություն պետք է լինի, հին մտածողությունը պետք է վերանա, եվրոպաներում կրթված երիտասարդները պետք է գան ու փոխեն ամենը:

Էմմա Մանուկյան

MediaLab.am