«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է կրթության հարցերով փորձագետ Սերոբ Խաչատրյանը:
– Պարո՛ն Խաչատրյան, հեղափոխությունից հետո կրթության ոլորտում բարեփոխումներն ինչպե՞ս եք գնահատում։ Որքանո՞վ է դա Ձեր պատկերացրածի տրամաբանության մեջ։ Մենք տեսնում ենք ԿԳ նախարարի քայլերը կոռուպցիոն երևույթները զսպելու, համազգեստի հետ կապված և այլն։ Արդյոք այս քայլերը բավարա՞ր են։
– Այդ քայլերը շատ կարևոր են։ Ես հատկապես կարևորում եմ դպրոցներն ընտրական գործընթացներից հեռու պահելու քայլը։ Կարծում եմ՝ դա դպրոցներին ավելի մեծ ազատություն կտա կենտրոնանալու իրենց բուն գործի վրա։
Իհարկե, կոռուպցիոն երևույթներն ամբողջ Հայաստանում շատ ավելի զուսպ վիճակում են, բայց հասկանալի է, որ միայն դա բավարար չէ, և եթե, ասենք, այս իրավիճակը երկար մնա, և աշխատավարձերի էական բարձրացումներ չլինեն, կարող է համակարգից արտահոսք լինի, կամ որոշակի պահանջներ դրվեն։
Որովհետև հասկանալի է, որ կոռուպցիոն երևույթները նաև մեծապես պայմանավորված էին ցածր աշխատավարձով։ Հիմա եթե մենք չենք թողնում կոռուպցիա, բացառում ենք, այդ դեպքում արդեն աշխատավարձի ցածր լինելը մարդկանց համար ավելի տեսանելի է լինում։
Իհարկե, ինձ ավելի շատ հետաքրքրում է, թե ինչպե՛ս է փոխվելու կրթության ռազմավարությունը, որովհետև կրթության հարցերը շատ ավելի խորն են, քան կոռուպցիան կամ համազգեստը կամ կուսակցականացումը։
Ամենամեծ սպասելիքս այն է, որ օրակարգում դրվի կրթության իրավիճակը խորությամբ հասկանալու պրոցեսը։ Այսինքն՝ իրապես փորձենք հասկանալ խնդիրները, թե ինչո՛ւ են մարդիկ ուզում տասնամյա կրթություն, ինչո՛ւ են ասում՝ այս առարկան հանեք։
Դրանք պարզապես կարծիքներ չեն, և դրանց հիմքում խորքային հարցեր կան, որ ուսուցումը լավ չի կազմակերպվում, չենք կարողանում բավարար աջակցել, կրթության ոլորտում նորարարություն չկա, և լճացած վիճակ է։ 90-ականներին, օրինակ՝ ավելի նորարարական պրոցեսներ կային, քան հիմա։
– Այսինքն՝ այս ամենը կարգավորելու, փոփոխելու համար դեռ երկար ժամանա՞կ է հարկավոր։
– Բնականաբար, բայց ես կարծում եմ, որ քննարկումները հիմա էլ կարելի է սկսել, և այնպես չէ, որ դրանց համար գումար է հարկավոր։ Կարծում եմ՝ դա կարելի է սկսել շատ արագ։ Սրանք խոր պրոբլեմներ են, և մակերեսային հարցեր լուծելով բան չի փոխվի։
– Նկատի ունեք համազգեստի այսպես ասած ազատականացում և այլն, դեռ մակերեսայի՞ն խնդիրներն ենք լուծում։
– Իհարկե, դրանք էսթետիկական կամ ֆինանսական հարցեր են, բայց դրանով հարցը չի լուծվի։
– Համացանցում բավականին բուռն քննարկվեց, ինչու ոչ՝ քննադատվեց ԿԳ նախարարի քայլը, որ փորձեց դպրոցի տնօրենի անգլերենի գիտելիքները ստուգել։ Որպես կրթության հարցերով փորձագետ՝ ինչպե՞ս եք գնահատում կատարվածը, կա՞ր այդտեղ տնօրենին նվաստացնելու փորձ, էթիկայի կոպիտ խախտում։
– Ես չէի ասի, որ նվաստացուցիչ էր, ուղղակի տեղին չէր։ Տնօրենները հավաքվել էին, որ իրենց հուզող հարցերն ուղղեն նախարարության ղեկավարությանը, բայց ոչ թե իրենց անգլերենի գիտելիքները ցույց տան։ Կասեի, որ դա պահի տակ էմոցիոնալ պոռթկում էր, որը տեղին չէր։
Այսինքն՝ այդ մարդկանց շրջապատում այդ թեմայի շուրջ հավաքվելիս տեղին չէր։ Բայց ես չեմ էլ ուզենա դրա մեջ շատ մեծ խնդիր տեսնել, պահի տակ բոլորս էլ կարող ենք սայթաքել։
– Կրթության ոլորտում ո՞ր խնդիրներն այսօր առաջնային լուծման կարիք ունեն։ Կրթության հավասարության խնդիրը առ այսօր լուծում չի ստանում։
– Դասվարներին ընտրելու են վիճակահանությամբ, աշակերտները՝ էլեկտրոնային գրանցմամբ։ Այս քայլերն արդեն հայտարարվել են, բայց կարծում եմ, որ այդ մեծ գաղափարը, որ կրթությունը պետք է որակյալ և հասանելի լինի բոլորիս, պահանջում է շատ մեծ ներդրումներ, և նախարարությունը պետք է փորձի բոլոր հնարավոր ռեսուրսներն օգտագործել, նաև «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի դրամահավաքները ծառայեցնել դրան, որովհետև եթե մենք մնանք միայն կրթության բյուջեի հույսին, կարող է 20 տարուց էլ ոչ մի բանի չհասնենք։
– Այս փուլում այլընտրանքային միջոցներ գտնելու խնդի՞ր կա։
– Այո՛, որովհետև այն երկրները, որոնք քիչ թե շատ մոտեցել են այդ ցուցանիշին, լուրջ ներդրումներ են արել։
– Եթե ամփոփենք, այս կառավարությունը հուսադրո՞ղ է այս խնդիրները լուծելու համար։
– Առայժմ չենք կարող ասել։ Տեսնենք՝ երբ բյուջեն ներկայացվի, ինչ պատկեր է։
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
