«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցը
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, ոստիկանության աշխատակիցների այսօրվա գործողությունները, ընդդիմադիրների բնորոշմամբ՝ ակնհայտ ապօրինի են: Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում ոստիկանների գործողությունների օրինականությունը:
– Բոլոր ուղղություններով չեմ հասցրել հետևել, մի քանի մասերով եմ նայել: Որքանով հասկացա՝ պարեկային ծառայությունն առաջարկել էր, եթե, օրինակ՝ երեք գիծ կա երթևեկելու, ապա երկուսը զբաղեցնել երթով, իսկ մեկն ազատ թողնել, որ ակցիային չմասնակցող անձինք հնարավորություն ունենան ազատ տեղաշարժվելու, ինչը, կարծում եմ, ողջամիտ առաջարկ է:
Չգիտեմ՝ բոլոր հատվածներում էր այդպես, բայց այն հատվածները, որոնք ես հանդիպել եմ, այդպես է եղել, ու այն բոլոր դեպքերում, երբ այդ առաջարկը խախտվել է, փորձել են կանգնեցնել երթևեկությունը, ոստիկաններն ուժ են կիրառել: Գուցե եղել են այլ դեպքեր, որոնք ես չեմ տեսել:
Շատ ողջամիտ առաջարկ է, որովհետև ակցիայի մասնակիցներն առավելություն ունեն՝ երկու գծով գնում են: Արդեն քսան օր շատ փոքր խմբով փակում են Ֆրանսիայի հրապարակը, արդեն իսկ իրենք մեծ առավելություն ունեն, դրանից էլ որոշ ժամանակ առաջ մեկ ամսով փակել էին Բաղրամյան պողոտան:
Այսպիսի առավելություն չի ունեցել և ոչ մի ընդդիմություն, ոչ մի ժամանակի ընդդիմություն, հետևաբար թող չբողոքեն, հատկապես Քոչարյանի ու Սերժ Սարգսյանի թիմակիցները, նրանք առհասարակ խոսելու տեղ չունեն, որովհետև իրենց թագավորության ժամանակաշրջանում այդպիսի արտոնություն ոչ մեկս չենք ունեցել, այնպես որ, գոնե իրենք թող չբողոքեն:
– Ձեր ասած թագավորության ներկայացուցիչները բողոքում են նաև քաղհասարակության ներկայացուցիչներից, իրավապաշտպաններից, որովհետև, ինչպես ասում են նրանք, այդ համայնքի ներկայացուցիչներն անտեսում են ոստիկանության կիրառած բիրտ ուժը խաղաղ ցուցարարների նկատմամբ: Միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունների ուշադրությունը ևս հրավիրում են Հայաստանում կատարվողի վրա:
– Ես այնքան հին եմ, որ հիշում եմ այն ժամանակները, երբ իրենք էին իշխանություն ու, մեղմ ասած, թքած ունեին քաղհասարակության բողոքի ձայների, հորդորների վրա: Նույն տրամաբանության մեջ էլ շատ դեպքերում հիմա այս իշխանությունն է գործում, հետևաբար, վատագույն ավանդույթները շարունակվում են, ու իշխանությունները, որոնք այդ ավանդույթների հիմքերում են եղել, ու այս մտածելակերպը, մոտեցումը քաղհասարակության նկատմամբ իրենց զավակն է, գոնե իրենք չխոսեն:
Իմ գործընկերներից շատ-շատերն են արձագանքում, ես եմ պարբերաբար արձագանքում, երբ առանձին դեպքերում ոստիկանության գործողությունները լինում են անհամաչափ, ու իսկապես բիրտ ուժ է կիրառվում: Հիմա ուզում եմ հասկանալ՝ ուրիշ ի՞նչ ակնկալիք ունեն քաղհասարակությունից:
Որքանով ես եմ տեղյակ, այդ թվում նաև՝ որոշ հասարակական գործիչներ, պարբերաբար հայտարարում են, որ այդ հին քաղհասարակությունը, այսինքն՝ մենք, մեռած համակարգ ենք, մերժված, հիմա ուզում եմ հասկանալ՝ մեռած, մերժված հասարակությունից ի՞նչ են ուզում:
Տրամաբանություն չկա, եթե համարում են, որ մենք այլևս քաղհասարակություն չենք, ի՞նչ պահանջ է մեզ ներկայացվում, դա՛ չեմ կարողանում հասկանալ: Իսկ քաղհասարակությունն իրականում քննադատում է, խոսում է, եթե կոնկրետ ինչ-որ մեկի արձագանքին են սպասում, թող հստակ անուն նշեն: Բոլոր հարցազրույցներում, գրառումներում նշել ենք, որ կիրառվում է այն բիրտ ուժը, որի հիմքերը դրել են այս բողոքողները, էլ ի՞նչ են ուզում:
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, ձեր համոզմամբ՝ Հայաստանում իսկապե՞ս վիճակն այնպիսին է, որ պետք է նաև միջազգային իրավապաշտպան կառույցներն անդրադառնան դրան, ինչպես ընդդիմադիրներն են ասում:
– Եթե չեմ սխալվում՝ ԱՄՆ պետքարտուղարությունից եղավ արձագանք, որ բոլոր կողմերը պետք է զսպվածություն, ողջամտություն դրսևորեն, որ բռնության գնալն ամեն դեպքում ընդունելի չէ, ու դա իսկապես վերաբերում է երկու կողմին էլ, որովհետև միայն ոստիկանությունը չէ, որ պարբերաբար, տարբեր դրվագներում անհամաչափ ուժ է կիրառում, ցուցարարներն էլ են պարբերաբար բախումների գնում: Չեմ հասկանում՝ կոնկրետ ումից ի՛նչ արձագանք են սպասում:
– Գուցե սպասում են, որ գործող իշխանության հասցեին պետք է առավել խիստ ու հասցեական քննադատություննե՞ր հնչեն:
– Նախ՝ պետք է ասեմ, որ քաղհասարակությունը պատվերով սուրհանդակ չէ, որ ով նամակ ուղարկի, պատվերով ելույթ ունենա: Ենթադրում եմ, որ սովոր են պատվեր ուղարկել, պատվերով էլ հանդես գալ: Որքանով անհրաժեշտություն կա, ու որքանով ժամանակն ու ուժերը ներում են հետևել տարբեր իրավիճակների, այո՛, կարծում եմ, որ այն դերակատարները, որոնք տարիներ շարունակ արձագանքել են, արձագանքում են բացառապես նույն ծավալով ու բովանդակությամբ:
– Իսկ ստեղծված իրավիճակի ձեր գնահատականը ո՞րն է: Իշխան Սաղաթելյանն ասում է, որ վաղվանից առավել վճռական քայլեր են անելու, ու որ իշխանության հեռացումը օրերի հարց է:
– Այդ վճռական փուլ իրենք դեռ Բաղրամյանը փակելիս էին մտել, մտան ու դուրս եկան: Հիմա էլ Ֆրանսիայի հրապարակում են մտել, դուրս եկել, ենթադրում եմ, որ հասկացան, որ իրենց ուժերից մեծ հրապարակ են վերցրել ու չեն կարողանում դա լցնել, հետո որոշեցին, որ փոքր խմբերով պիտի իրենց ուժը ցուցադրեն, այսինքն՝ տարբեր գործիքակազմ են փորձում՝ տպավորություն ստեղծելու, որ իրենք շատ են, բայց իրենք շատ չեն:
Իրենք էլ են լավ հասկանում, որ չունեն այդ սատարումը, թեպետ իրենց հնչեցրած որոշ մտքեր իրավունք ունեն շրջանառվելու, ու հանրության բողոքն էլ իրապես կա, բայց իրենք չեն այն մարդիկ, որոնք կարող են ու իրավական, բարոյական իրավունք ունեն այսպիսի հարցեր բարձրաձայնելու:
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, իրական բախումների վտանգ դուք տեսնո՞ւմ եք, թե՞ ոչ:
– Իրական բախումներ, եթե հրահրվեն՝ կհրահրվեն այն խմբերի կողմից, որոնք իրենց իբր ընդդիմադիր են համարում, որովհետև այլ պատկեր, այլ արդյունք չեն կարողանում ստանալ, հիմա պետք է ինչ-որ, իրենց կարծիքով, հզոր բան անեն, որ տպավորություն, աժիոտաժ ստեղծեն, դա կարող է լինել հենց այդ բախումը:
Համենայնդեպս, ոստիկանները շատ դեպքերում ուղիղ իմաստով չեն գնում բախումների ու բռնության, թեպետ առանձին դեպքերում կա անհամաչափ ուժի կիրառում, բայց այնպես, ինչպես մենք ենք տեսել տասնամյակներ շարունակ հենց իրենց թագավորության օրոք, ոստիկաններն իսկապես այսօր չեն կիրառում այդ ծավալով:
Բախման կարող են գնալ միայն այս իբր ընդդիմադիր ուժի խմբերը, որովհետև իրենք բռնության շատ մեծ փորձ ունեն, իրենց թագավորության ժամանակ նաև հեղաշրջումներ են տեղի ունեցել, հոկտեմբերի 27, մարտի 1 է տեղի ունեցել: Իրենք փայլուն փորձ ունեն, ու ամենաողբերգականն այն է, որ իրենք մարսած փորձ ունեն, այնպես որ, իրենք կարող են գնալ դրան:
Հիշեցնեմ նաև, որ սրանք այն իշխանություններն էին, որոնց ժամանակ այդ խմբերով մարդկանց սեփականություն էին խլում, կյանքն անտանելի էին դարձնում, ու մարդիկ այդ ոհմակների հարձակումների հետևանքով ստիպված արտագաղթում էին և այլն: Այս ամենի մեծ փորձն իրենք ունեն, ու չեմ բացառում, որ ինչ-որ փուլում կարող են կիրառել նաև դա:
– Ձեր խոսքում հիշատակեցիք հոկտեմբերի 27-ի ու մարտի 1-ի մասին, իշխանության ներկայացուցիչների խոսքով՝ այսօր փողոցում պայքարող ընդդիմությունը իշխանության հասնելու այլ շանս չունի, բացի այդ երկու դեպքերի «հիբրիդային կիրառումից»: Ընդդիմությունը կգնա՞ այդ քայլին:
– Ընդդիմությունը կարող է գնալ այդ քայլին, որովհետև գործող իշխանության թեթև ձեռքով իրենք բոլորն անպատիժ մնացին, գործող իշխանության թեթև ձեռքով նրանց արարքները քաղաքական ու իրավական գնահատական չստացան, հետևաբար կարող են գնալ:
Մյուս կողմից էլ՝ ուզում եմ ասել, որ գործող իշխանությունը կորցրել է կապն իրական կյանքի հետ: Խոսքերը, որոնք այսօր հնչում են այս երիտասարդների շուրթերից, նույնն են, ինչ հնչում էին Սերժ Սարգսյանի երիտթևի շուրթերից հեղափոխությունից մի քանի օր առաջ, երբ նրանք այնքան էին կտրվել իրականությունից, որ իրենց թվում էր, թե իրենք անմահ են ու հավերժ:
Գործող իշխանություններին էլ եմ ուզում ասել, որ ոչ մի իշխանություն հավերժ չէ, ուշ թե շուտ գնալու եք, բայց այլ խնդիր է, որ իշխանությունը չպետք է զիջվի այն ընդդիմությանը, որը հիմա փողոցում է, որովհետև հաստատ իրենք չեն, որ պիտի Հայաստանը վերականգնեն:
Հույս ունեմ, որ մենք դեռ ունենալու ենք ողջամիտ ու առողջ ընդդիմություն, որոնք իրապես կկարողանան համախմբել մարդկանց ու առաջ տանել Հայաստանը:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
