«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է տարածաշրջանային հարցերով փորձագետ Արմեն Պետրոսյանը
– Պարո՛ն Պետրոսյան, իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունը կարծես թե ավարտվելու միտումներ չունի: Ընդհանուր ձեր դիտարկումներն եմ խնդրում այս հակամարտության վերաբերյալ, ու տարբեր ուժային կենտրոնների դիրքորոշումներն ի՞նչ ազդեցություն կարող են ունենալ այս հակամարտության ընթացքի վրա:
– Փաստացի այս հակամարտությունը երկարում է, և դա ունի իր մի շարք բացատրությունները: Առաջնայինը, բնականաբար, Իսրայելի քաղաքականությունն է, Իսրայելի նպատակներն ու դրանց իրականացման հարցում Իսրայելին ցուցաբերվող բավականաչափ էական արտաքին աջակցությունը:
Խոսքը Գազայի հատվածում Իսրայելի վերահսկողության վերականգնման մասին է, այսինքն՝ Գազայի հատվածում ՀԱՄԱՍ-ին իշխանությունից զրկելուց հետո Իսրայելի վերահսկողության տակ գտնվող կամ գոնե Իսրայելի ազդեցությունը կրող պաղեստինյան իշխանության հաստատման: Այսինքն՝ այդ տարածքում ներկայում գործող կառավարման համակարգի բովանդակային փոփոխությունը: Սա Իսրայելի նպատակն է, ու մենք տեսնում ենք, որ այստեղ Իսրայելն ունի լուրջ միջազգային աջակցություն՝ ի դեմս իր դաշնակիցների:
Միևնույն ժամանակ կա նաև որոշակի հակազդեցություն հատկապես տարածաշրջանի արաբական ու մուսուլմանական երկրների կողմից, որն ըստ էության համարժեք չէ Իսրայելի գործողությունները կանգնեցնելու տեսանկյունից:
Իսրայելն ու իր դաշնակիցները փորձում են օգտվել աշխարհաքաղաքական իրողություններից, այսինքն՝ այն հանգամանքից, որ գործող աշխարհակարգն այլևս լիարժեքորեն չի գործում, առկա են լուրջ խնդիրներ աշխարհակարգի կառավարման իրավական մեխանիզմների հարցում, և սա առաջացնում է ամենաթողության հնարավորություն, որից էլ օգտվելով Իսրայելը, փաստացի ռազմական ուժի կիրառմամբ, Գազայում հաճախ ցեղասպան գործողությունների դիմելով՝ գնում է իր նպատակների իրականացմանը:
Ինչ վերաբերում է միջազգային դերակատարների դիրքորոշումներին, բնականաբար, ինչպես արդեն նշեցի, Իսրայելն ունի Արևմուտքի լայն աջակցությունը՝ ի դեմս ԱՄՆ-ի, եվրոպական մի շարք երկրների: Մի շարք դերակատարներ հանդես են գալիս ավելի չեզոք դիրքերից ինչպես Արևմուտքում, այնպես էլ տարածաշրջանում, և կան դերակատարներ, որոնք հանդես են գալիս Իսրայելի գործողությունների դեմ: Սրանք, արդեն նշեցի, հիմնականում մուսուլմանական ու արաբական երկրներն են՝ ի դեմս Իրանի, Թուրքիայի, Եգիպտոսի, Հորդանանի, Արաբական Միացյալ Էմիրությունների, Սաուդյան Արաբիայի:
Այս դերակատարների դիրքորոշումներում էլ կան էական տարբերություններ, այսինքն՝ հակաիսրայելական այս ճակատը միասնական չէ, ու բացի դիվանագիտական, քաղաքական հայտարարություններից, քարոզչական գործիքակազմի կիրառումից՝ այլ առարկայական ազդեցություն չի ունենում գործընթացների վրա, ինչն էլ ավելի է նպաստում, որ Իսրայելն ավելի հետևողականորեն գնա իր նպատակի իրականացման հետևից:
– Այսինքն՝ այն բոլոր ճնշումները, որ կան հայտարարությունների մակարդակով, Իսրայելին չե՞ն կանգնեցնի:
– Հայտարարություններով Իսրայելին կանգնեցնելն իհարկե անհնար է, անհրաժեշտ են հստակ գործիքներ, դրանք կարող են լինել և՛ ռազմական գործիքներ, և՛ քաղաքական, տնտեսական պատժամիջոցներին միտված ծրագրեր, ընդ որում՝ շատ կարևոր է հաշվի առնել, որ այդ պատժամիջոցները պետք է լինեն ոչ թե գլոբալ միասնական համակարգում, այսինքն՝ ՄԱԿ-ի շրջանակում, այլ առանձին երկրների կամ տարածաշրջանային կազմակերպությունների կողմից: Նման միտում չի նկատվում, ինչը հասկանալի է, որովհետև արաբական ու մուսուլմանական երկրների շրջանում նպատակները տարբերվում են:
Եթե կա ընդհանուր դիրքորոշում Պաղեստին պետության ստեղծման հարցում, այսինքն՝ բոլորը համամիտ են, որ այդ պետությունը պետք է ստեղծվի, ընդ որում՝ սա և՛ արաբական, և՛ մուսուլմանական, և՛ արևմտյան երկրների մասով, ապա միանշանակ չէ վերաբերմունքը ՀԱՄԱՍ-ի գործունեության մասով: Արաբական երկրներում ՀԱՄԱՍ-ի գաղափարախոսությունը և գործունեությունը տարբեր կերպ են գնահատվում ու ընկալվում: Այն ծայրահեղական գաղափարախոսությունը, որ դավանում է այդ կազմակերպությունը, միանշանակ ընկալելի չէ նաև մի շարք մուսուլմանական երկրների կողմից:
Իրանի համար շատ կարևոր է աջակցությունը ՀԱՄԱՍ-ին, որովհետև Գազայի հատվածը համարվում է հակաիսրայելական դիմադրության առանցքի կարևոր ուղղություններից մեկը: Տեսանելի է, որ Իրանը փորձում է բոլոր հնարավոր եղանակներով դադարեցնել պատերազմը, ինչը, բնականաբար, չի ստացվում, որովհետև գլոբալ առումով այս պատերազմը նաև Իրանի դեմ է՝ նրան թուլացնելու նպատակով:
Ռուսաստանի պարագայում, թեև բացահայտ աջակցություն է ցուցաբերում պաղեստինյան կողմին, բայց չկա առարկայական դերակատարում հակամարտության ընթացքում, որովհետև Ռուսաստանին ուղղակի անհրաժեշտ է, որ այդ հակամարտությունը երկար շարունակվի, որպեսզի իր վրա սևեռված միջազգային ուշադրությունը, հատկապես արևմտյան երկրների, վանի, որ, օգտվելով դրանից, կարողանա ուկրաինական պատերազմում հասնել իր նպատակին:
– Իսկ մեր տարածաշրջանի վրա ի՞նչ հետևանքներ կունենա այս հակամարտությունը, պարո՛ն Պետրոսյան:
– Քանի որ մեր տարածաշրջանի առանցքային դերակատարները ներգրավված են այս հակամարտությանն առնչվող գործընթացներում, ապա բնական է, որ այն որոշակի ազդեցություն ունենալու է:
Այս իրողությունները ենթադրում են, որ առաջիկայում տարածաշրջանում առաջանալու է, արդեն իսկ առաջացել է ազդեցության վակուում, որովհետև մեր տարածաշրջանում ու մեր խնդիրների հետ կապված կարևոր դիրքորոշում ունեցող Իրանը, ԱՄՆ-ն այս պահին ներգրավված են իսրայելա-պաղեստինյան հիմնախնդրում ու փաստացի իրենց ուշադրությունն ու ջանքերը կենտրոնացրել են այդտեղ, ինչն էլ, իր հերթին, բնականաբար կարող է առաջացնել նոր ռազմական զարգացումների հնարավորություն:
Մենք գիտենք, որ Ադրբեջանը, ունենալով Թուրքիայի աջակցությունը, շատ հարցերում՝ Ռուսաստանի համաձայնությունը, կարող է օգտվել այս ազդեցության վակուումից ու գնալ ռազմական էսկալացիայի:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
