Շողերն ու Քնարիկը կիսամութ սենյակի մի անկյունում, անկողնուն նստած, լուռ գիրք են կարդում: 19-20 տարեկան Պետրոսյան քույրեըի համար արդեն 9 տարի է` սովորական է դարձել կենցաղային ծայրաստիճան պայմաններում գոյատևելը` առանց գրասեղանի, անկողնում կքանստած գրելը, կարդալն ու քննություններին պատրաստվելն ու առհասարակ ապրելը: Աղջիկները սովորում են Եվրոպական ակադեմիայում. Շողերը պատրաստվում է դիվանագետ դառնալու, իսկ Քնարիկը` ծրագրավորող:
Թբիլիսյան խճուղու լամպերի գործարանի հարևանությամբ գտնվող նախկին թիվ 9 արհեստագործական ուսումնարանի հանրակացարանի փոքրիկ մի սենյակում նրանք ապրում են իրենց մոր և միակ խնամակալի` 43-ամյա Նաիրա Պետրոսյանի հետ:
Մի քանի ոտնաչափ սենյակում դրված մահճակալները, հին սառնարանը, պատին ամրացված զգեստապահարանները, դռան հետևում մեխերից կախված վերարկուները, գետնին և պահարանների գլխին շարված խոհանոցային պարագաները այնքան խիտ են կողք կողքի դարսված, որ շարժվելու համար սենյակում հազիվ կես մետր տարածք է մնացել:
«Ես արդեն 9 տարի է` ապրում եմ այստեղ: Երեք երեխա ունեմ, տղաս այժմ որպես զինծառայող աշխատում է Ղարաբաղում ու այնտեղ է ապրում, ես էլ աղջիկներիս հետ` այստեղ,- ասում է Պետրոսյանը: – Շենքի պայմաններն ահավոր են, բաղնիքն ու զուգարանը` ամբողջը քանդված, կանալիզացիայի ու ջրի տռուբաները` կիսափտած, ջրերը վերևի հարկից իջնում են մինչև ներքև»:
Աղջիկներն ու մայրը այստեղ են տեղափոխվել Նորքի զանգվածի հանրակացարանից, երբ կյանքը շատ է դժվարացել ընտանիքի հոր մահից հետո:
«Առաջ մենք տուն ունեինք, ամուսինս էլ Ռուսաստանում էր աշխատում, Հայաստան կարագ ու պեսոկ էր բերում: Հետո Ռուսաստանում կռվի ժամանակ նրան սպանեցին, իսկ մենք տները ծախեցինք, որ պարտքերը փակենք, ու հայտնվեցինք հանրակացարաններում»,- «Մեդիալաբին» պատմում է Նաիրա Պետրոսյանը, ով որպես անգլերենի թարգմանչուհի պայմանագրային սկզբունքով համագործակցում է զբոսաշրջության գործակալությունների հետ:
Նա նշում է, որ բնակարան վարձելու համար ֆինանսական հնարավորությունները չեն ներում, քանի որ այժմ հազիվ աղջիկների ուսման վարձն է վճարում:
Հանրակացարանում «ծվարած» շուրջ 30 ընտանիքների պատմությունները տարբեր են, հուսահատեցնող. նրանց մեջ կան և մանկատան նախկին սաներ, և լամպերի գործարանի աշխատողներ, Բաքվից բռնի տեղահանվածներ, 1988-ի Սպիտակի երկրաշարժից տուժածներ…
Նրանց պատմություններն էլ հանրակացարանի փլուզվող շենքի նման տխուր են, կիսաքանդ:
Բնակիչները նշում են, որ հանրակացարանի սեփականատերը՝ «Աշխատանքային ռեզերվներ» ԿՄԸ-ն, միջոցներ չի հատկացնում շենքի պայմանները բարելավելու համար, իսկ Արաբկիրի համատիրություն դիմելու բազմաթիվ փորձերին նրանց պատասխանում են, որ սեփականատերն իրենք չեն և ոչինչ չեն կարող անել:
«Շենքի վիճակին, բոլոր խնդիրներին քաջածանոթ ենք, բայց մենք էլ համապատասխան միջոցներ չունենք, որ խնդիրները լուծենք: Մենք դիմել ենք և կառավարություն, և աշխատանքի ու սոցիալական հարցերի նախարարություն, և առողջապահության նախարարություն, որպեսզի սանիտարահիգիենիկ պայմանների բարելավման համար միջոցներ տրամադրեն, բայց դեռ չգիտեմ` ինչով կարող են օգնել: Մենք մեր կողմից գույքահարկն ենք մուծում, աղբահանության և ջրի վարձերն ենք տալիս, մնացածի համար միջոցներ չունենք»,- ի պատասխան «Մեդիալաբի» հարցմանն ասում է «Աշխատանքային ռեզերվներ» ԿՄԸ-ի տնօրեն Արա Մեհրաբյանը:
Մռայլ հանրակացարանի շենքի պատերից քարեր են թափվում, կիսաքանդ ընդհանուր զուգարանների գարշահոտությունը տարածվում է ամենուր, խարխլված առաստաղները ստիպում են շենք մտնողին վախվորած ամեն քայլը դնել:
Խոնավության ու բորբոսահոտը տարածված է երկար ձգվող միջանցքներով: Տհաճ հոտը սենյակներում է, ուր մարդիկ ապրում են, ճաշում, պարաններից լվացք փռում:
53 տարեկան Էլեոնորա Հարությունյանը միայնակ կին է, ով արդեն 20 տարի է` ապրում է նույն հանրակացարանում: Ամուսինը մահացել է, երեխաներ չունի, օգնության ձեռք մեկնող հարազատներ նույնպես չունի:
Նա նշում է, որ 30 տարի աշխատել է լամպերի գործարանում, և գործարանն է իրեն սենյակ հատկացրել հանրակացարանում:
«Արդեն 20 տարի է, այստեղ եմ ապրում, խոնավ տեղ, չեմ էլ կարում նորմալ քայլեմ, ոչ մի տեղից օգնություն չունեմ: Ես պլիտա էլ չեմ վառում: Որ վառեմ, տակից դուրս չեմ գա, պետք ա մտնեմ տեղաշոր, պառկեմ, տելեվիզր նայեմ»,- ասում է տիկին Էլեոնորան, ով երկու վիրահատություն է տարել և հենաշարժական խնդիրներ ունի` ժամանակին երկու ոտքի խնձորակների վնասվածքի պատճառով:
Միայնության մեջ ապրող կնոջ համար միակ ուրախությունը ծաղիկներն են, որոնք նա ամեն օր ջրում է, խնամում պատուհանագոգին շարած, որոնց մեջ առաձնանում է չինական վարդը՝ հանրակացարանի դժգույն, հնամաշ և խոնավ պատերի մեջ զարմանալիորեն փարթամ ծաղկած:
Հարությունյանի վերևի՝ երկրորդ հարկի բնակարաններից մեկում է ապրում մանկատան նախկին սան 34-ամյա Աշխեն Գևորգյանը` իր 17-ամյա որդու հետ:
Նա նույնպես արդեն 20 տարի ապրում է հանրակացարանում, թեև 6 տարի առաջ բնակարան է ստացել դիմացի 7 հարկանի շենքում:
«Էդ շենքի իմ ստացած բնակարանի պայմաններն ավելի վատն էին, քան էս հանրակացարանի սենյակինը: Եթե մի քիչ էլ էդ տանը մնայի, կարող ա վասվածքներով էդ տնից դուրս գայի»,- ասում է Աշխենը:
Նա նշում է, որ մանկատան նախկին սաները, որոնք տուն են ստացել դիմացի շենքում, ստիպված են ապրում, իսկ իրենք մի քանի ամիս մնալուց հետո նորից վերադարձել են հանրակացարանի սենյակ:
«Հիմա հանրակացարանում տեղ էլ չկա, բոլորը սենյակները զբաղված են: Ես, դե, չեմ աշխատում, հիմնականում տանն եմ, տղաս է մենակ աշխատում, ինչ կարում է` անում է, ապրում ենք տենց, պարզ չի` թե վաղն ինչ կլինի»,- «Մեդիալաբին» ասում է Աշխենը:
Երեկոյան մութն ընկնելուն պես հանրակացարանի պատերի ներսում ավելի մռայլ ու լուռ է դառնում, միայն շներն են անընդհատ ներս ու դուրս անում: Իսկ մուտքի մոտ և դիմացի ամայի տարածությունում, որը համարվում է հանրակացարանի բակը, նույնիսկ մի լապտեր չկա լուսավորող:
Օրը բացվում ու մթնում է այստեղ նույն կերպ, բայց բնակիչները դեռ հույս ունեն, որ իրենց խնդիրներին գոնե մի օր լուծում կտան:
Լիլիթ Առաքելյան
Լուսանկարները` Կարապետ Սահակյանի
© Medialab.am
