Առաջին դասարանցիների համար մուտքը դպրոց ադապտացիոն շրջան է՝ նոր միջավայր, նոր մարդիկ, պատասխանատվության ավելացում, և, մասնավորապես, նոր կորոնավիրուսային իրավիճակից բխող կանոնների և սահմանափակումների պարագայում առավել քան կարևոր է ծնողի մոտեցումը՝ երեխայի հարմարվողականության շրջանը սահուն իրականացնելու համար։ Այս մասին «Մեդիալաբին» ասում է «Ժեստ» հոգեբանական կենտրոնի հոգեբան Անի Ապիտոնյանը։
«Առաջանում են շփման այլ ձևեր, երեխաները ձգտելու են վազվզել, բնականաբար դրանք որոշակի սահմանափակումներ են, որոնք բերելու են մի փոքր հուզական կաշկանդվածության»,- նշում է հոգեբանը և կարծիք հայտնում, որ այդ որոշումները պարբերաբար, հավանաբար իրավիճակից կախված, կթարմացվեն:
«Համավարակն ամբողջ աշխարհում գոյություն ունի, բոլորս էլ փորձելու ենք մնալ ինչ-որ սահմանների մեջ։ Այստեղ չափազանց կարևոր է ծնողի վերաբերմունքը, քանի որ երեխան իր ծնողի հույզերը շատ լավ է զգում, քանի որ իր զգայական դաշտը զարգացած է:
Եթե ծնողը պայքարում է դիմակ դնելու դեմ և համարում է իր իրավունքների սահմանափակում, իր առողջության համար թիվ մեկ թշնամի, բնականաբար, երեխայի համար ադապտացիան բարդ կլինի: Չպետք է ընկնել ծայրահեղությունների մեջ, այլ պետք է դիմակ դնել և երեխային ավելի նրբորեն ասել, որ բոլորդ դիմակներով եք լինելու, ինչ հետաքրքիր է։ Այսինքն՝ ծնողի և մանկավարժի մոտեցումից երեխան չի էլ մտածում դրա մասին»,- ընդգծում է հոգեբանը։
Հոգեբանը կարևոր է համարում հարմարվողականության հատկանիշը, որը հիմա ամբողջ աշխարհում է դրսևորվում։
«Հարմարվելու և հարմարվողականության շնորհիվ են մարդիկ, կենսաբանական տեսակները գոյատևել։ Այսինքն՝ հարմարվողականությունը ոչ միայն կենսաբանական ձևով է լինում, այլև հոգեբանական, երբ մարդը, հաշվի առնելով փաստերը, որոնք իրականում գոյություն ունեն, կարող են վնաս տալ իրեն, իր կենսաբանական տեսակին, ճկունություն է դրսևորում իրավիճակին գիտակցաբար հարմարվելու և այլևս էներգիա չի ծախսում դրա վրա։
Մենք ինչքան էներգիա ենք ծախսում դիմակի մասին խոսելու վրա, երբ պարզապես կարելի է կրել։ Կարծում եմ՝ երեխաները այս մի քանի ամիսների ընթացքում ադապտացվել են այդ վիճակին, նրանց համար տարօրինակ չէ տեսնել դիմակով ուսուցչին»,- նշում է հոգեբանը։
Անի Ապիտոնյանի դիտարկմամբ՝ ընդհանրապես երեխայի մուտքով դպրոց սկիզբ է դրվում ծնող-երեխա լարվածությանը։ Այս շրջանում երեխաների մոտ սկսվում է նաև 7 տարեկանին բնորոշ ճգնաժամը՝ երեխաները խաղային գործողությունից անցնում են ուսումնական գործունեության, և պատասխանատվությունը զարգանում է, լարվածությունը մեծանում է։
«Նոր միջավայր են գնում, պետք է հարմարվեն, ծանոթանան նոր մարդկանց հետ, կարողանան շփումներ հաստատել, նորից դիրքեր գրավել, բնականաբար, կախված նաև անձնային առանձնահատկություններից՝ յուրաքանչյուրը հարմարվողականության շրջանը տարբեր կերպ է անցնում։
Պատասխանատվության զգացումից, որը ծնողն ուզում է դնել երեխայի վրա, ծնողական ամբիցիաներից, սպասումներից, որ իր երեխան պետք է դասարանում ամենալավը լինի, ամենալավը սովորի, սկսվում է լարվածության մի մեծ շղթա։
Ուսումը մեկ օրվա չէ, ուսում նշանակում է ձեռք բերել 12 տարում»,- նշում է Ապիտոնյանը։
Հոգեբանը խորհուրդ է տալիս ծնողներին այդ լարվածությունից խուսափելու համար երեխային դպրոց տանել ոչ թե գնահատականի կամ ինչ-որ մարդկանց կամ ինքն իրեն որևէ բան ապացուցելու համար, այլ հանձնել 12 տարի ուսումնառության․
«Իմ աշխատանքային պրակտիկայում ծնողների մեծ մասը երեխաներին հոգեբանական ճշնման է ենթարկում, ինչու չէ, նաև խփում է, սկսվում է սեպտեմբերի մեկից, էստեղից լարվում է, որովհետև ծնողը իր սպասումները միանգամից տեղափոխում է երեխայի վրա, որը չունի այդ սպասումները և չի էլ հասկանում՝ ինչ են իրենից ուզում։ Նախ ծնողը պետք է սպասի, որ երեխան ադապտացվի, ինչու է դպրոց գնում։
Կարևոր է նաև, թե ով է ուսուցիչը, ինչ մանկավարժական հմտություններ և անձնային որակներ ունի, որով պայմանավորված դասարանը ադապտացիան դանդաղ կամ հանգիստ է անցնում»,- նշում է հոգեբանը։
Հոգեբանը նաև ընդգծում է ուսուցչի դերը այս հարցում։
«Մանկավարժական մոտեցումների խնդիր ևս կա, ուսուցիչը ծանրաբեռնված է, չի հասցնում ամեն ինչին ուշադրություն դարձնել ու գումարած նրա անձնային որակները։ Մանկավարժը հենց սկզբից պետք է հասկանա յուրաքանչյուրի առանձնահատկությունը, երեխայի դրական կողմերը քաջալերելով՝ տանի դեպի ուսումնառություն»,- նշում է հոգեբանը։
Արփինե Արզումանյան
MediaLab.am
