«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է «Մոդուս Վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար Արա Պապյանը:
– Պարո՛ն Պապյան, Ադրբեջանի նախագահը շարունակում է ռազմատենչ հայտարարություններով հանդես գալ, օրերս էլ հայտարարեց՝ «Երևանն ու Զանգեզուրը Ադրբեջանի պատմական հողերն են»: Սերժ Սարգսյանը դա ընդամենը «զառանցանք» որակեց: Ինչո՞ւ է Ալիևն այս փուլում նման հայտարարություններ անում, և որքանո՞վ է համարժեք հայկական կողմի արձագանքը:
– Ես դա չէի բնութագրի «զառանցանք»: Ընդհանրապես, կարծում եմ, որ մեր ղեկավարության դիրքորոշումն արմատապես սխալ է, երբ նման պատասխան են տալիս Ալիևի հայտարարություններին: Ալիևը բավական խելացի քաղաքականություն է իրականացնում: Ի վերջո, նրա խոսքով` Երևանն ու Զանգեզուրը պատմական հայկական տարածքներ են, թե ադրբեջանական` ո՞վ գիտի: Դրա մասին գիտեն մասնագետները, այն էլ` հայկական կողմի մասնագետները: Հիմա Ալիևի խոսքն ամբողջ աշխարհով տարածվեց, բայց մեր կողմից չստացավ համարժեք պատասխան:
Այսինքն՝ ոչ թե էմոցիոնալ գնահատականներ պետք է տրվեին, թե դա «զառանցանք» է կամ չգիտեմ ինչ, այլ առաջին հերթին պետք է ասվեր, որ դա հակասում է բանակցային գործընթացին, որը երկու կողմերը ստանձնել են: Հետևաբար, դա Ադրբեջանի կողմից միջազգային պարտավորությունների խախտում է:
Դա նաև ՄԱԿ-ի կանոնակարգի խախտում է, միջազգային բազմաթիվ պարտավորությունների խախտում է: Այսինքն՝ միջազգային հարաբերությունները պետք է գնահատվեն միջազգային իրավունքի հիման վրա, ոչ թե բանաստեղծական կամ բժշկագիտական վերլուծություններ արվեն: Ալիևն այդ հայտարարությունն արեց, արդոք եղա՞վ համապատասխան արձագանք` չեմ կարծում: Արդյոք մենք ընդհանրապես ունե՞նք համապատասխան փաթեթ՝ ցույց տալու համար որևէ միջազգային գործչի կամ դիվանագետի, ապացուցելով, որ Ադրբեջանի նախագահը ստում է: Կարծում եմ` չունենք: Մենք 1988-1991 թվականներին, երբ դեռ անկախ պետություն չունեինք, շատ ավելի լավ էինք գործում այդ հարցով, շատ ավելի լուրջ աշխատանք էինք տանում:
Մյուս հարցն այն է, որ Ալիևը լավ է հասկանում միջազգային հոգեբանությունը: Հասկանո՞ւմ եք` Ալիևը սերունդ է պատրաստել: Եվ մենք պետք է շնորհակալ լինենք Ալիևին, որ նա անկեղծ մարդ է և հայտնում է իր նպատակների մասին:
– Այսինքն՝ մեր դիվանագիտությունը շարունակում է թերանա՞լ Ադրբեջանին համարժեք պատասխան տալու առումով: Ինչո՞ւ է այս իրավիճակը:
– Այո՛, համարժեք արձագանք չի լինում: Այսինքն՝ արձագանքը հուզական ոլորտից է: Այդ հուզական հայտարարությունները կարող են արվել տարբեր ստեղծագործող մարդկանց կողմից, բայց ոչ երկրի նախագահի: Այդ հարցը պետք է բարձրացվեր նաև ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում: Սա շատ լավ հնարավորություն էր Հայաստանի համար՝ ցույց տալու Ադրբեջանի էությունը, որովհետև այսօր աշխարհում չեք գտնի երկու ճանաչված երկրների նախագահներ, որոնցից մեկը խոսի մյուս երկրի ոչնչացման մասին: Երբ նա խոսում է Զանգեզուրը, Երևանը գրավելու մասին, նա դա չի անելու` բնակչության հետ միասին այդ տարածքները միացնելով Ադրբեջանին, այլ դա ցեղասպանության կոչ է: Այսինքն՝ այնտեղ ապրող բնակչությանը կա՛մ պետք է կոտորի, կա՛մ վտարի: Սա միջազգային իրավունքի կոպտագույն խախտում է, բայց Հայաստանի կողմից որևէ համարժեք արձագանք չկա: Անգամ թշնամական երկրները նման հայտարարություններ չեն անում, իսկ Ադրբեջանը մեզ հետ, այո՛, զինադադարի մասին պայմանագիր է կնքել: Դրանում ասվում է, որ հակամարտությունը պետք է լուծվի խաղաղ ճանապարհով:
– Սրան զուգահեռ, տեսնում ենք, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարությունները դարձյալ հասցեական չեն: Օրերս համանախագահները դարձյալ ընդհանուր հայտարարություններ արեցին՝ կողմերին կոչ անելով զերծ մնալ սադրանքներից:
– Միջնորդների արձագանքը բավարար չէ: Հերթական անգամ նրանք լղոզեցին իրավիճակը, այնինչ նախևառաջ հենց ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը պետք է հասցեական հայտարարություն անի: Մյուսը` կարևոր է նաև Ռուսաստանի արձագանքը: Մենք հաճախ մոռանում ենք, որ Բիշքեկի զինադադարի հովանավորը Ռուսաստանն էր: Այդ երկիրը, բացի Մինսկի խմբի համանախագահ լինելուց, նաև առանձին պարտավորություն ունի: Երբ Ռուսաստանը մեզ համոզում էր, որ զինադադար կնքեինք և մինչև վերջ չջախջախեինք Ադրբեջանը, իր վրա պարտավորություն էր վերցնում, որ այդ զինադադարի պայմանները պետք է պահվեն: Հերիք չէ` այդ պայմանները չեն պահվում, ինքն էլ խախտում է՝ Ադրբեջանին մեծաքանակ զենք մատակարարելով, գոնե խոսքով դատապարտեն, բայց դա էլ չեն ուզում անել:
– Անդրադառնալով ռուսական զենքի վաճառքին` արդեն հայտնի է, որ ԱՄՆ-ն պատժամիջոցներ է սահմանել ռուսական ռազմարդյունաբերական ընկերությունների նկատմամբ: Ամերիկյան կողմը չի հերքել, որ այդ պատժամիջոցները կարող են տարածվել նաև ՌԴ-ից զենք գնող երկրների, այդ թվում՝ Հայաստանի վրա: Ի՞նչ սպասել այդ գործընթացից:
– ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցներ է սահմանել, դրա տարբեր դրսևորումներով՝ և՛ անհատների, և՛ որոշ կազմակերպությունների նկատմամբ: Կազմակերպությունների մի զգալի մասը զենք վաճառողներն են: Եթե դա ԱՄՆ-ի կողմից ընդունված է որպես քաղաքականության հիմք, բնականաբար, ինչո՞ւ պետք է բացառություն արվի Հայաստանի համար: Այսինքն՝ ցանկացած կազմակերպություն, երկիր, անհատ, որը ռուսական կազմակերպություններից զենք կգնի, բնականաբար, կընկնի պատժամիջոցների տակ՝ լինի հայկական թե ադրբեջանական կազմակերպություն: Սրա մեջ նաև դրական կողմ կա, քանի որ Ռուսաստանից զենք գնելու դեպքում նաև Ադրբեջանն է հայտնվում պատժամիջոցների վտանգի տակ:
Պետք է հաշվի առնել, որ Ադրբեջանը Ռուսաստանից ավելի շատ է զենք գնում, քան մենք: Այսինքն՝ սա ընդհանուր քաղաքականություն է, և մենք էլ այդ քաղաքականության տակ ենք: Հիմա` կուզե՞նք ենթարկվել, թե՞ ոչ, դա էլ մեր քաղաքական ղեկավարության որոշելիքն է: Բայց եթե չեն ենթարկվելու, ուրեմն պետք է հաշվի առնեն բոլոր հետևանքները, որոնք կարող են լինել: Իսկ այդ հետևանքները հիմա Հայաստանի համար կարող են դաժան լինել` հատկապես հաշվի առնելով մեր տնտեսության վատթարացող վիճակը: Արդեն 2020 թվականին մեր արտաքին պարտքի մարման ամենածանր տարին է լինելու: Մեր երկիրն այսօր քիչ թե շատ գոյատևում է արտաքին զանազան դրամաշնորհների, օգնությունների և աջակցությունների հիման վրա, որում շատ կարևոր է ԱՄՆ-ի դերը:
Երբ մենք Եվրասիական տնտեսական միություն էինք մտնում, որը նախատեսում է նաև այլ երկրներից զենք գնելու դեպքում մաքսադրույքների կիրառում, ես ասում էի՝ երբ վաղը-մյուս օրը ԵԱՏՄ-ն խնդիրներ ունենա, ինչո՞ւ ենք մենք փակում մեր զենքի այլ աղբյուրները: Մենք, ցավոք, քաղում ենք այն քաղաքականության հետևանքը, որը տասնամյակներ ի վեր իրականացվել է: Խոսքը պաշտպանական քաղաքականության մասին է: Փոխանակ մենք երկրում ստեղծեինք ռազմարդյունաբերություն, մեր հույսը դրեցինք նրա վրա, որ անընդհատ կգնենք այդ զենքը: Մենք դա չենք արել, հիմա էլ կքաղենք դրա հետևանքները:
Ռոզա Հովհաննիսյան
MediaLab.am
