«Տպավորությունն այն է, որ պատրաստ են Արցախը թողնելու Ադրբեջանի կազմում ինչ-որ կարգավիճակով». Թևան Պողոսյան

Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքական վերլուծաբան Թևան Պողոսյանը

– Պարո՛ն Պողոսյան, քանի որ Արցախում եք, կխնդրեմ ականատեսի աչքով ասեք, թե ի՞նչ իրավիճակ է այդտեղ անվտանգային առումով:

– Այդ առումով դժվար է ասել. խաղաղապահներն իրենց գործն են անում, պաշտպանության բանակը՝ իր, կամավորներն էլ՝ իրենց, բայց դրա հետ մեկտեղ ընդհանուր ընկալում չկա, թե ամեն բան անվտանգ է, հակառակը՝ ադրբեջանցիներն ամեն վայրկյան կարող են ինչ-որ սադրանքների դիմել:  Այդ անորոշությունը և անվտանգության հետ կապված քաղաքական կոմպոնենտը, որ միշտ ասվում էր՝ Հայաստանը Արցախի անվտանգության երաշխավորն է, դրա զրոյական զգացողությունը շատ մեծ ճնշում է գործադրում հանրության վրա:

– Տեսեք, դուք ասում եք, որ հանրությունը զրոյական զգացողություն ունի, թե Հայաստանն Արցախի անվտանգության երաշխավորն է, բայց  հատուկ հանձնարարություններով դեսպան Էդմոն Մարուքյանը իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է, որ «մի շարք պետականաքանդ ձևակերպումներ շատ ամուր շրջանառվում են Արցախում. «Հայաստանը ձեռքերը լվացել է Արցախից», «Արցախը որոշել եք հանձնել Ադրբեջանին», « Հայաստանում չեն ուզում, որ մենք միանանք, մի hայրենիք լինենք» և այլն», ու այդ զգացողությունները, ըստ Մարուքյանի, մարդկանց մեջ առաջացնում են լրատվամիջոցները:

– Ես չեմ սիրում որևէ մեկի կարծիքը մեկնաբանել, ամեն մարդ իր կարծիքը թող ունենա, բայց այդ կարծիքը հանրության մեջ ո՞նց է ձևավորվում. որևէ մեկն ինչ-որ միտք է ասում, լրատվության միջոցները դա փոխանցում են, ճի՞շտ է: Հիմա, կարո՞ղ է Հայաստանի իշխանություններն ասել են՝ Արցախի անկախության ջատագովն ենք, ճանաչում ենք, գնալու ենք մինչև վերջ, Արցախը չի լինելու Ադրբեջանի կազմում, լրատվականներն էլ ուրիշ բաներ են փոխանցել:

Եթե իրենք այս մասին չեն խոսում, խոսում են կարգավիճակի մասին, որը  կարող է լինել նաև մշակութային կարգավիճակ, մարդիկ ասում են, որ եթե կարգավիճակ ասելով՝ իսկապես նկատի ունեք անկախության հասնելու և մեր ինքնորոշման իրավունքն իրականացնելու, պարզ ասեք: Եթե դա պարզ չի ասվում, ապա տարատեսակ մեկնաբանություններ են լինելու:

Արցախում կարծիքը միայն Հայաստանի լրատվականներով չի ձևավորվում. Ադրբեջանի լրատվականներն իրենց ներազդեցությունը չե՞ն թողնում, միջազգայինները չե՞ն թողնում: Եթե որևէ մեկն ուզում է չթողնել պառակտող կարգավիճակ, թող իր ռազմավարական հաղորդակցման խոսքը կարգավորի:

Մամուլը մեր կյանքում ինչ-որ չափով հայելու դեր է կատարում, եթե իմ ասած խոսքը ճիշտ չի տեղ հասել, ե՞ս եմ մեղավոր, թե՞ մամուլը: Դուք խոսքն ասել եք այլ կերպ, ուրիշ ձև՞ են հասցրել, նորի՛ց ասեք: Պառակտումը գալիս է հազարավոր բաներից, միայն մամուլից չէ: Իրենց թվում է՝ Արցախում մենակ Արցախի մասի՞ն են լսում, ներքին հայկական դիսկուրսը, պառակտումը, որ այսօր Հայաստանում ունենք, կասկածներ չե՞ն առաջացնում:

Եթե ցանկություն կա այդ խնդիրը չունենալու, ոչ թե մեղադրեք մամուլին, այլ ինքներդ ձեր մեջ գտեք ձեր սխալը, թե ինչն այնպես չեք ասել ու արել: Պարզ օրինակ ասեմ, թե ինչպիսի արձագանք է եղել Արցախի դրոշի անարգանքի վերաբերյալ Հայաստանում. նույն վայրկյանին ձերբակալեին, արտահանձնեին այդ մարդուն Արցախին, պետական ինստիտուտով բերեին մի մեծ Արցախի դրոշ դնեին, կարո՞ղ է դա չնկատվեր, բայց չի արվել, չէ՞, դա:

Մեկ այլ բան ասեմ, չգիտեմ, իհարկե, դիվանագիտորեն ինչ է ասվում, բայց կարո՞ղ է, օրինակ՝ նախաձեռնվել է համահայկական որևէ մեծագույն ծրագիր, որը միտված է լինելու Արցախում ապահովելու հայության ապրելը, շատանալն ու պահպանվելը, իսկ Արցախում դա չեն նկատել: Կարո՞ղ է այցելել են Արցախ, չեն նկատել: Մամուլն արտացոլում է այն, ինչ կա, եթե նույնիսկ որևէ լրատվական  մանիպուլացրել է ինչ-որ բան, գործիքակազմերն այսօր շատ են, թող լայվով հերքեն, գրառումներ անեն:

– Պարո՛ն Պողոսյան, իբրև հակափաստարկ նշում են, որ եթե Հայաստանը, այսպես ասած, ձեռքերն Արցախից լվացած լիներ, ապա Արցախին ամեն տարի ֆինանսական աջակցություն չէր տրամադրի:

– Իսկ կարո՞ղ է դա էլ Օվերտոնի պատուհանի բացմանն է միտված, դրա մասին են խոսում, որ հետո դա էլ անեն: Սոցիալական երաշխավորն եք, հա, այսօր վճարում եք, բայց դա անհատույց չի տրվում, 0%-ով է, բայց վարկ է: Այդ թեմային անցնելն ու քննարկելն էլ է գործողություն, եթե դա էլ են ուզում քննարկման առարկա դարձնել՝ ի՞նչ է դա նշանակում: Բայց երբ հայկական Փառուխ գյուղն են ադրբեջանցիները գրավում, հայկական նոր տարածքներ են վերցնում, Հայաստանի իշխանություններն ի՞նչ են ասում՝  դա իրենց պատասխանատվության տիրույթում չէ:

Ես հասկանում եմ շատ մարդկանց, որ այսօր համագործակցում են իշխանությունների հետ, թե ինչու են իրենց տեսակետները շատ արագ փոխվում, բայց, դե, ինչ ասենք, դա է մեր երկրի վիճակը:

– Իսկ արցախահայության տրամադրություններն ու տրամադրվածությունն ինչպիսի՞ն են:

–  Սեփական հողում մնալու, ապրելու ցանկությունը մեծ է, բայց, ի վերջո, եթե մարդիկ տեսնում են այս անորոշ իրավիճակը, սկսում են անհանգստանալ: Անորոշությունը ամենավատ բանն է, և եթե դա շարունակվի, բնականաբար, ներազդելու է մարդկանց վրա: Պետք է գիտակցել ու հասկանալ, որ հնարավոր չէ այս անորոշ վիճակը երկար պահել: Ո՞նց կարող է տրամադրությունը լավ լինել, ցանկության մասով՝ խոսք չկա, բայց ցանկությունն ու տրամադրությունն այլ բան են:

Մնալու, պայքարելու ցանկությունը կա, բայց այդ ամենին պետք է նաև միավորենք մեր ռեսուրսները: Ինչ-որ մեկը խոսո՞ւմ է, որ Հայաստանը, սփյուռքն ու Արցախը միասնաբար պետք է պայքարեն: Օրինակ՝ Արցախի խորհրդարանն անցած շաբաթ հայտարարություն է արել, եթե Հայաստանի Ազգային ժողովը հավաքվեր, ողջուներ այդ հայտարարությունը, ասեր՝ սկսում ենք ճանաչման գործընթաց, բնականաբար, մարդկանց մեջ ավելի կուժեղանար այդ ցանկությունը, բայց եթե տեսնում են, որ որևէ նման բան տեղի չի ունենում, ի՞նչ պետք է  անեն, եթե վաղը թշնամին նորից որևէ տեղում ճնշում գործադրի, ի՞նչ են անելու:

– Պարո՛ն Պողոսյան, այդ ամենը հաշվի առնելով, նկատի ունենալով նաև բրյուսելյան վերջին եռակողմ հանդիպումը՝ դո՞ւք էլ եք կարծում, որ գործող իշխանությունն իսկապես պատրաստ է ճանաչելու Արցախն Ադրբեջանի կազմում:

– Գնահատականներն ընդհանրապես պետք է տալ՝ արված գործողություններին համապատասխան: Երբ ասում են, որ գործընթացները պետք է հիմնված լինեն երեք կարևոր սկզբունքների վրա, որոնցից առաջինը տարածքային ամբողջականությունն է, իսկ մենք որևէ խոսք լսո՞ւմ ենք Արցախի տարածքային ամբողջականության մասին, օրինակ՝ ՀՀ-ի իշխանությունները հայտարարու՞մ են, որ Արցախի օկուպացված տարածքները պետք է վերադարձվեն: Տարածքային ամբողջականությունը նաև Արցախին է վերաբերում, նույնիսկ Հայաստանի տարածքային ամբողջականության  մասին խոսք չենք լսում:

Մյուս կետերի մասին էլ չասեմ, որովհետև դրանց մասին էլ չենք լսում որևէ խոսք ու չենք տեսնում աշխատանք: Միակ խոսակցությունը Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության պայմանագրի մասին է, որն էլ պիտի հիմնված լինի ադրբեջանական հինգ կետից բաղկացած առաջարկության վրա:

Դե, եթե այդ ամենը մենք չենք տեսնում, դա ինչի՞ է նման: Տպավորությունն այն է, որ պատրաստ են Արցախը թողնելու Ադրբեջանի կազմում ինչ-որ կարգավիճակով: Բոլորիս կարծիքն էլ ձևավորվում է գործողությունների ու հրապարակային հայտարարությունների հիման վրա, եթե հիմա չկան այն դիսկուրսներն ու գործողությունները, որոնք կստիպեին այլ կարծիք կազմել, ո՞վ է մեղավոր:

Հաղորդակցման որակը թող փոխեն այնպես, որ մարդկանց մեջ այդ կարծիքը չձևավորվի, ոչ թե մամուլին մեղադրեն: Հիմա ռեսուրսներն էլ է իրենց ձեռքին, լրատվականներ էլ ունեն, պետական լրատվական ծառայություններն էլ են իրենցը, սոցիալական ցանցերում էլ ավելի ակտիվ են: Ուզում են ճիշտ հաղորդակցվեն, կարող են ելքը գտնել:

Բոլորս էլ գիտակցում ենք, որ պարտված իշխանությունը չի կարող խնդիրներն այնպես լուծել, որ դրանք չհանգեցնեն նոր պարտությունների: Լավագույն լուծումը կլինի այն, որ գիտակցված, ինքնակամ հրաժարական տան, գան մարդիկ, որոնք կարող են այլ լուծում տալ ստեղծված խնդիրներին:

Քրիստինե Աղաբեկյան

MediaLab.am