Ինքնատիպ ավանդույթներով առանձնացող եզդի կանայք իրենց խստաբարո ամուսինների հայացքների համաձայն ապրում են վաղ ամուսնանալու, կրթություն չստանալու և չաշխատելու քարացած կարծրատիպերով:
Տան կենցաղային խնդիրներով զբաղվելն ու երեխաներին դաստիարակելը նրանց գլխավոր առաքելությունն է:
27-ամյա Մելինե Ամարյանն ամուսնացել է 16 տարեկանում և ունի մեկ աղջիկ: Ապրում է Արզնիում ամուսնու և սկեսրոջ հետ: Ամուսինը Երևանում շինարարությամբ է զբաղվում և ամեն տարի ամռանը մեկնում է Մոսկվա` խոպան:
«8-րդ դասարանից դուրս եմ եկել դպրոցից, իսկ հետո ցանկություն էլ չունեի սովորելու: Հիմա, որ երկրորդ երեխան ունենամ, մի քիչ մեծանա, վարսավիրություն կսովորեմ ու կաշխատեմ տանը»,- ասում է Մելինեն և հավելում, որ եզդի կանայք աշխատելու համար հիմնականում արհեստ են սովորում:
Նա նշում է, որ այժմ ընտանիքներ կան, որտեղ ամուսիններն այդքան էլ խիստ չեն և թողնում են, որ կինը կամ մայրն աշխատի. «Օրինակ` իմ սկեսուրն աշխատում է Լուսակերտի թռչնաբուծական ֆաբրիկայում»,- ասում է նա:
Մելինեն ասում է, որ իրենք ավանդապաշտ են և ամուսնանում են միայն եզդի տղամարդկանց հետ: Իսկ գոնե ամուսնության առաջին 4-5 տարիներին, եթե ոչ մշտապես, անպայման պետք է ապրեն ամուսնու ծնողների հետ ու «հարսնություն» անեն:
«Երկար յուբկա, գույնզգույն ու փայլուն լաչակ հիմնականում տարիքով կանայք են հագնում: Հիմա ջահելներն էդպես չեն հագնվում, բայց արդեն 18-19 տարեկանից ամուսնանում են»,- ասում է Մելինեն:
Հարսանիքներին և, ընդհանրապես, տանը, իրենց ավանդույթի համաձայն, տղամարդիկ և կանայք առանձին են սեղան նստում հաց ուտելու: Իսկ հարսանիքին օրհնված խնձորը հարսի գլխին նետելը եզդիների ամենասիրելի ծիսակատարություններից մեկն է:
32-ամյա Նարեն, ով 3 երեխայի մայր է, կարծում է, որ ժամանակի ընթացքում այդ ավանդույթները կփոխվեն, ավելի կմեղմանան:
«Հավասարություն պետք է լինի, իհարկե, մեզ դուր չի գալիս, որ կանայք առանձին են նստում հաց ուտելու, տղամարդիկ` առանձին»,- ասում է նա:
Նարեն ամուսնացել է 18 տարեկանում, դպրոցից հետո կրթություն չի ստացել և այժմ էլ չի աշխատում՝ նշելով որ դա ավելորդ խոսակցությունների, բամբասանքների ու չարախոսությունների առիթ կդառնա:
«Եթե ուզեմ աշխատել, ամուսինս չի թողնի: Միայն արհեստ կարող եմ սովորել ու տանը աշխատել, դրսում չեն թողնի աշխատել»,- ասում է Նարեն և հավելում, որ եզդիների համար կնոջ դերը մեծ է երեխաների դաստիարակության և տնային գործում:
Նա կարևորում է ամուսնության առաջին տարիներին ամուսնու ծնողների հետ ապրելը, քանի որ ծնողները մտածում են ընտանիքի ամրապնդման, վեճերը հարթելու, հաշտեցնելու մասին, առանց որի շատ ընտանիքներ շուտ կքայքայվեն:
«5 տարի ծնողների հետ ապրելուց հետո այժմ մենք առանձին ենք ապրում: Հիմա մի քիչ փոփոխություններ կան, թեև քիչ, բայց աղջիկներ կան, ովքեր դպրոցն ավարտելուց հետո կրթություն են ստանում»,- նշում է Նարեն:
22-ամյա Յուրա Ջալիլյանը նույնպես կողմ է, որ կանայք կրթություն ստանան, բայց աշխատանքի մասին խոսելն արդեն բարդ է:
«Ես համաձայն չեմ, օրինակ՝ որ իմ կինը լեզու սովորի ու դրսում աշխատի: Ինձ դա դուր չի գալիս, որ մեր կանայք պետք է աշխատեն: Իրենք պետք է տան գործերով ու երեխաներով զբաղվեն»,- ասում է Յուրա Ջալիլյանը:
Իսկ ինչ վերաբերում է ավանդույթներին, ըստ նրա, դրանք դարերից եկող պապենական ադաթներ են, որոնք պետք է պահպանվեն մինչև վերջ:
«Տղամարդիկ ինչպես որոշեն, այդպես էլ լինում է,- ասում է 58-ամյա Բասե Հաջոյանը,- մեր տանն էլ ես հարսի հետ առանձին եմ հաց ուտում, տղաս հոր հետ` առանձին»:
Բասեն 7 երեխա ունի: Յոթին էլ ամուսնացրել է, ունի 21 թոռ ու 1 ծոռ: Նա նշում է, որ առաջ եզդիներն ունենում էին նույնիսկ 9 կամ 12 երեխա, իսկ հիմա սոցիալական դժվար պայմանները ստիպում են մարդկանց քիչ զավակներ ունենալ:
Հայաստանի տարբեր մարզերում բնակվող եզդիները (շուրջ 60 հազար) զբաղվում են հիմնականում անասնապահությամբ ու գյուղատնտեսությամբ: Տղամարդկանցից շատերն էլ պարբերաբար մեկնում են արտագնա աշխատանքի` իրենց ընտանիքի ապրուստը հոգալու համար:
Լիլիթ Առաքելյան
Լուսանկարը`Փիրուզա Խալափյանի
© Medialab.am
