«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնի տնօրենի տեղակալ Գայանե Սահակյանը
– Տիկի՛ն Սահակյան, կորոնավիրուսով պայմանավորված համաճարակային վիճակը կարծես կայուն է, օրական արձանագրված դեպքերի քիչ թիվը կարծես հույսեր է արթնացնում: Թե՞ այդպես չէ:
– Ո՛չ, չեք սխալվում: Տարածման տեմպերը նվազել են, մենք ունենք նվազման միտում, թվերից հստակ երևում է: Այս ամենը ամբողջությամբ տեղավորվում է համաճարակաբանական օրինաչափության մեջ:
Բացի այդ, հակահամաճարակային միջոցառումները իրենց դերն են ունեցել վարակի կանխման հարցում: Եթե այդ միջոցառումները վերացնենք, շփումները կազմակերպվեն նախկինի նման, ապա վարակը նորից կսկսի տարածվել:
Ուղղակի այս պահին նաև սանիտարահամաճարակային անվտանգությանն ուղղված միջոցառումներն են դեր կատարում ու նաև համաճարակաբանական օրինաչափությունը, որ ալիքաձև ընթացք է ստանում, հասնում է գագաթնակետին, նվազում, հետո նորից աստիճանաբար բարձրանում:
Բայց ե՛րբ կբարձրանա՝ չեմ կարող ասել, եթե սպեցիֆիկ միջոցներ չձեռնարկենք: Նկատի ունեմ պատվաստումները:
– Ի դեպ, պատվաստանյութի մասին. օրերս հայտարարվեց, որ կորոնավիրուսի համար խոցելի խումբը պետք է առաջինը պատվաստվի: Դա ե՞րբ կարելի է սպասել, և ի՞նչ է ձեռնարկվում այդ ուղղությամբ:
– Մենք դեռ հստակ տեղեկություն չունենք, թե ե՛րբ կլինի պատվաստանյութը, բայց COVAX FACILTY նախաձեռնությունը մեզ տեղեկացրել է, որ մատակարարումը կլինի առաջին եռամսյակի ընթացքում: Դրա համար վերցնում ենք ծայրահեղ ժամկետը` մարտի վերջը:
Բայց չեմ կարծում, որ մինչև մարտի վերջ լինի, որովհետև այժմ իրենք էլ են հստկեցումներ անում արտադրողների հետ` կոնկրետ երբ կարող են մատակարարել և որ երկրներին:
Մենք բազմաթիվ հարցումներ ենք ուղարկել COVAX FACILTY-ին և սպասում ենք, որ առաջիկայում հստակ ժամկետներ կունենանք:
Նաև այս պահին բանակցություններ ենք վարում ռուսական «Սպուտնիկի» հետ, և շատ հնարավոր է, որ «Սպուտնիկ V» պատվաստանյութը շատ շուտ գա: Ճիշտ է` ոչ մեծ քանակություն, բայց որոշակի քանակություն գոնե սկզբի համար՝ երկրում պատվաստումներ սկսելու համար:
– Ինչո՞ւ կանգ առաք «Սպուտնիկի» վրա, մասնագետների նեղ շրջանակով պատվաստումների դրական արդյունքների՞ հիման վրա այդպես որոշվեց, թե՞ այլ պատճառ էլ կա:
– Այդ պատվաստանյութի կլինիկական փորձարկման երրորդ փուլի արդյունքները կային, պատվաստանյութն ապացուցել էր իր անվտանգությունը, նաև` արդյունավետությունը, նաև զանգվածային կիրառումը տարբեր երկրներում:
Այս ամենը, ինչպես նաև մեր երկրում փոքրաթիվ մարդկանց պատվաստումները վստահություն ներշնչեցին: Բոլոր դեպքերում մենք ռուսական «Սպուտնիկի» արտադրողի հետ վաղուց ենք բանակցություններ վարում, պարզապես այդքան հեշտ չէ պատվաստանյութ գնելը:
Բազմաթիվ ֆինանսական միջոցներ, փաստաթղթային և բանակցային ռեսուրսներ են պահանջվում պատվաստանյութ ունենալու համար: Նույն փուլերն անցել ենք COVAX FACILTY-ի հետ, որի հետ պայմանագիրը ստորագրվել է սեպտեմբերին:
Իսկ առանձին արտադրողների հետ բանակցություններ եթե վարենք, կսկսենք զրոյից` համաձայնեցնելով ֆինանսական ու տեխնիկական այլ հարցեր: Առաջիկա մեկ շաբաթվա մեջ որոշակիություն կունենանք ռուսական պատվաստանյութի հարցում:
– Այսինքն` ավելի վաղ հայտարարված բրիտանական AstraZeneca ընկերության պատվաստանյութն ավելի ո՞ւշ կունենանք, քան ռուսական «Սպուտնիկը»:
– Այո՛, ձեր նշած պատվաստանյութի ձեռքբերման հաջորդ փուլը արտադրողի հետ բանակցություններն են, բայց ռուսական պատվաստանյութի արտադրողի հետ բանակցություններն արդեն վարել ենք:
– Հայ հանրության շրջանում ավելի շատ սպասվում էր, որ որպես մեր հայրենակցի արտադրանք՝ Moderna-ի պատվաստանյութը կունենանք: Եղե՞լ են նրանց պատվաստանյութը ձեռք բերելու բանակցություններ, թե՞ ոչ:
– Moderna-ի հետ անմիջական բանակցություններ ունեցել ենք, բայց բավականին բարձր գին է եղել, նույնիսկ մեր հայրենակցի գործոնը այս պարագայում նշանակություն չունի, որովհետև կոմերցիոն նպատակները նույնն են բոլորի համար:
Որոշակի հստակ բան չեմ կարող ասել, բայց մենք խնդրել ենք, որ որոշակի պայմաններ առաջարկվեն հայկական կողմի համար` կա՛մ գնի նվազեցում, կա՛մ նվիրատվություն: Չգիտեմ` այս պահին դեռ վաղ փուլում ենք, հստակ ոչինչ չեմ կարող ասել:
– Հարևան Վրաստանում կորոնավիրուսի նոր դեպքերը շատացել են, համաճարակային վիճակը, մեղմ ասած, լավ չէ: Արդյոք սա նույնպե՞ս օրինաչափության շրջանակում է:
– Իհարկե, իհարկե, օրինաչափություն է: Հայաստանում փուլ առ փուլ, էտապային ալիքների ձևով համաճարակային պրոցեսը գնաց, և համաճարակի զարգացման ամեն փուլի ընթացքում որոշակի խումբ մարդիկ հիվանդացան, ոմանք` անախտանշան, ու մեծ թվեր չունեցանք:
Բայց Վրաստանում, հիմք ընդունելով նրանց վիճակագրությունը, սկզբնական շրջանում շատ հանգիստ էր, հետո միանգամից ամբողջ բնակչությունը ենթարկվեց վիրուսի ազդեցությանը: Ա՛յ դա հենց այն խայծն էր, որ մենք փորձում էինք կուլ չտալ, այսինքն` մեր առողջապահության համակարգի վրա միանգամից բեռ չլինել:
Եթե հիշում եք, սկզբում կարանտինային վայրեր էինք տանում մարդկանց, տանը չէինք թողնում, որ բնակչությունը միանգամից վիրուսի գրոհին չենթարկվի, իսկ առողջապահության համակարգը չընկնի կոլապսի մեջ:
Ա՛յ այս նկատառումներից ելնելով էինք կազմակերպում հակահամաճարակային պայքարը:
– Երբ հետադարձ հայացք եք գցում հակահամաճարակային միջոցառումների առումով, ճի՞շտ քաղաքականություն էր ընտրվել, թե՞, այդուհանդերձ, կային սխալներ:
– Ես գտնում եմ, որ ընդհանուր քաղաքականությունը, ընդհանուր ռազմավարությունը և գործողությունները, ամբողջը ճիշտ էին արված:
Իհարկե որոշ բաներ կային, որ կարելի էր ավելի խելացի, ավելի ճշգրիտ անել: Դա անխուսափելի էր, դա այդպես կլիներ, որովհետև վիրուսը նոր էր, լավ ուսումնասիրված չէր, համաճարակի ընթացքում ցանկացած երկիր, գերհզոր երկրները նույնպես սխալներ են թույլ տվել:
Համենայնդեպս, վիրուսի դիմակայման ընդհանուր գործողությունների ընթացքում, թեկուզ Վրաստանի օրինակով համեմատելով, ինքներդ էլ համոզվում եք, որ մենք այդպիսի կտրուկ շրջադարձ, այդպիսի մեծ առողջապահական բեռ չունեցանք:
Ինչ վերաբերում է ռազմական դրությանը, դա մեզանից կախված չէր, եթե հիշում եք՝ այդ շրջանում օրական գրանցվում էր 2000-ից ավելի դեպք: Դա մեծապես պայմանավորված էր ռազմական իրավիճակով, և եթե չլիներ ռազմական դրություն, ապա հաստատ այդպիսի խնդիր չէինք ունենա:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
