«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է «Կալիֆոռնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և գլխավոր խմբագիր Հարութ Սասունյանը
– Բայդենը արտասանեց «ցեղասպանություն» եզրույթը: Ի՞նչ է փոխվելու դրանից հետո: Սփյուռքը, որ իր բոլոր ջանքերը ուղղել էր Ցեղասպանության ճանաչմանը, հիմա որո՞նք են լինելու հետագա քայլերը:
– Այս ճանաչումը, որին երկար ժամանակ սպասում էինք, որովհետև ճանաչումը հաստատում է այն ճշմարտությունը, որը գիտեինք 100 տարուց ավելի, կտա իր դրական արդյունքները:
Առաջին` մենք` հայերս, որպես ցեղասպանության ժառանգներ, լավ ենք զգում, որ վերջապես Ամերիկան էլ հաստատեց այդ պատմական իրողությունը և թույլ չտվեց, որ Թուրքիան կարողանա ճնշել ԱՄՆ-ին և արգելի ասել այդ բառը: Որովհետև Ցեղասպանությունը նաև զգացական հարց է:
Երկրորդ` Ցեղասպանության ճանաչումը նաև քաղաքական պայքար էր Թուրքիայի կառավարության ճնշումների և հայ համայնքի, հայության հակաճնշումի միջև: Ուրախ ենք, որ այդ պայքարում հաղթական դուրս եկավ հայկական կողմը, իսկ թուրքական կողմը մեծ պարտություն կրեց, որովհետև թուրքերը, մանավանդ վերջին տարիներին Էրդողանի կառավարման ժամանակ, այնքան ինքնահավան էին դարձել, որ կարծես Թուրքիան աշխարհի ամենակարևոր երկիրն էր, և ոչ մի երկիր չէր կարող թուրքական ցուցումներից դուրս գալ և տարբերվող բան անել: Փաստորեն այսօր կարող ենք փաստել, որ այդ հզոր Թուրքիան մենք ծնկի բերեցինք և չթողեցինք, որ իր ուզածն անի ԱՄՆ-ում:
Երրորդ` այս ճանաչումը կարող է ունենալ իրավական հետևանքներ, որովհետև եթե անցյալում հայց էինք ներկայացրել ամերիկյան դատարաններում, դատավորները որոշեցին, որ Ցեղասպանության ճանաչումը մի հարց է, որով ԱՄՆ դաշնային կառավարությունը պետք է զբաղվի, ոչ թե նահանգի մակարդակով դա արվի:
Այդ դատերը մերժվեցին, իսկ հիմա նախագահ Բայդենի ճանաչումով հույս ունենք, որ եթե նորից հայցեր ներկայացվեն դատարան, դատավորները չեն կասեցնի դրանք:
Իսկ եթե տեսնենք, որ սա էլ դատարանը չի ընդունում որպես կառավարության դիրքորոշում, այդ դեպքում Կոնգրեսի երկու պալատներին կներկայացնենք օրենքի մի առաջարկ, որը եթե հասնի նախագահին և նա ստորագրի, այն կդառնա օրենք: Եթե մի անգամ դա օրենք դառնա, արդեն հարցն իր վերջին կետին կհասնի և վերջնական լուծում կստանա:
Այդ դեպքում ոչ ոք` լինի դատավոր թե այլ քաղաքացի, չի կարող ասել, որ այն չի ընդունվել դաշնային կառավարության կողմից: Եվ վերջին կետն այն է, որ Ամերիկան` որպես գերհզոր պետություն, երբ այսպիսի որոշում է ընդունում նախագահի մակարդակով, դա կարող է քաջալերել, որ բազմաթիվ այլ երկրներ, որոնք այսքան ժամանակ Թուրքիայի ճնշման տակ էին, օրինակ` Իսրայելը, Անգլիան, Ավստրալիան, հիմա ավելի հանգիստ կարող են առաջ գնալ և իրենք էլ ճանաչել Ցեղասպանությունը՝ հետևելով Ամերիկայի քայլին:
– Փաստորեն, կոնկրետ քայլերի առումով շարունակելու եք հետևողական լինել, այդ թվում` իրավական լուծումների հասնելու համար: Իսկ հնարավո՞ր է, որ հիմա սփյուռքի կարողություններն ավելի շատ ուղղվեն Արցախի ու Հայաստանի զարգացմանը:
– Մենք բոլորս միասնաբար՝ Հայաստանն ու սփյուռքը, միայն մի հարցով չէ, որ կարող ենք զբաղվել: Կարող ենք միաժամանակ զբաղվել բազմաթիվ հարցերով: Այնպես չէ, որ եթե Ցեղասպանության հարցով զբաղվում ենք, չենք զբաղվել Արցախի հարցով կամ Հայաստանին օգտակար լինելու հարցերով: Բոլոր հարցերով մենք միաժամանակ զբաղվում ենք:
– Այսինքն` այնպես չէ, որ Արցախի հարցը թողել էինք այս ամենից հետո:
– Մենք երկար տարիներ զբաղվում ենք Արցախի հարցով և շարունակելու ենք զբաղվել, անշուշտ` մի քիչ ավելի խանդավառությամբ: Հուսանք, որ այս հայտարարությունը կունենա իր բարի ազդեցությունը Արցախի հարցում, Հայաստանի հարցում, և միջազգային հանրային կարծիքի համակրանքը կլինի հայերի կողմը:
– Թուրքիայից արդեն կան արձագանքներ. Էրդողանը հայտարարել է, որ սա լուրջ հարված է Անկարայի և Վաշինգտոնի հարաբերություններին, որ Բայդենի հայտարարություններն անհետևանք չեն մնա: Նաև Էրդողանը նամակով դիմել է Պոլսո պատրիարքին և նորից նշել, որ պատրաստ է Հայաստանի հետ լավ հարաբերությունների ուղղությամբ աշխատել: Ինչպե՞ս եք գնահատում ստեղծված վիճակը, սրվո՞ւմ են թուրք-ամերիկյան հարաբերությունները:
– Այստեղ շատ կարևոր ազդակ է, որ Թուրքիան ոնց կհակազդի Բայդենի հայտարարությանը: Ես հուսով եմ, որ Թուրքիան կգնա շատ ծայրահեղ քայլերի, կխախտի իր հարաբերություններն ԱՄՆ-ի հետ՝ սկսած Թուրքիայի դեսպանին հետ կանչելով, թուրք-ամերիկյան առևտրային հարաբերությունները կանգնեցնելով:
Հուսամ՝ կարող է անգամ Թուրքիան փակել Ինջիրլիքի ամերիկյան ավիաբազան: Եթե Թուրքիան անի այս բոլոր քայլերը և խստորեն դատապարտի ԱՄՆ-ին, դա առիթ կլինի, որ լրիվ խզվեն Ամերիկա-Թուրքիա հարաբերությունները, որը շատ օգտակար է մեզ համար, որովհետև մենք չենք բավարարվում միայն Ցեղասպանության ճանաչումով, այլ ուզում ենք, որ Ամերիկան և այլ կարևոր երկրներ Թուրքիայի հետ նորմալ հարաբերություններ չունենան, քանի դեռ Թուրքիան չի ճանաչել իր կատարած ոճիրը և չի հատուցել դրա համար:
– Իսկ Էրդողանի վերջին հայտարարությունները որքանով կարող են վտանգավոր լինել Հայաստանի ու հայերի համար: Ի վերջո, այս հաղթանակը սփյուռքի գործած ջանքերի արդյո՞ւնք էր:
– Այո, սփյուռքը տասնամյակներով աշխատել է ԱՄՆ-ում և այլ երկրներում: Վերջին 30 տարիներին, որ Հայաստանն անկախացավ, ինքն էլ որոշ չափով մասնակից եղավ այդ պայքարին:
Բայց ես կասեի, որ այդ մասնակցությունը շատ թույլ էր: Պետք է որ Հայաստանի անցյալ ու ներկա ղեկավարությունները շատ ավելի աշխույժ լինեին և կարողանային տարբեր երկրներում դեսպանների միջոցով, ուղղակի կառավարությունների ղեկավարների միջոցով շատ ավելի հետապնդել այս քաղաքական հարցերը և փորձել ի նպաստ Հայաստանի դիվիդենտներ շահել:
Չեմ կարծում, որ Հայաստանը մեծ վտանգի տակ լինի այս հայտարարությունից: Թուրքերն արդեն անցյալում և ներկայում եղել և մնում են մեր թշնամին: Այստեղ նորություն չկա, այսինքն` ավելի չեն թշնամանալու, արդեն թշնամի են:
Մենք նաև տեսանք Թուրքիայի դերն Արցախյան պատերազմում, որը մեկ անգամ ևս իր իսկական ոճրագործի դեմքը ցույց տվեց, երբ մասնակցեց պատերազմին Ադրբեջանի կողքին և վարձկան տեռորիստներ բերեց: Հայաստանի իշխանությունը պետք է շատ պինդ կանգնի և տեղի չտա թուրքական սպառնալիքներին ու ճնշումներին, և շարունակի պաշտպանել հայկական դատը՝ առանց զիջումների:
– Հայաստանը կարո՞ղ է արդեն դիտարկվել որպես Ամերիկայի առաջնահերթություններից մեկը, և ԱՄՆ-ն անվտանգության որոշակի երաշխավոր դառնա Հայաստանի համար:
– Դա բարդ հարց է, ես չեմ կարծում, որ ԱՄՆ-ն կլինի Հայաստանի անվտանգության երաշխավորը:
Դա մի փոքր ծայրահեղ ենթադրություն է, բայց կարծում եմ, որ ԱՄՆ-ն ավելի աշխույժ կլինի, քան նախագահ Թրամփի ժամանակ, որը բոլոր արտաքին հարաբերություններից ձեռ էր քաշել և մնում էր իր երկրի ներքին հարցերով:
Հուսամ՝ Ամերիկան ավելի աշխույժ կլինի Մինսկի համանախագահության շրջանակներում և ավելի օգտակար կլինի մեր Արցախի ժողովրդին, Հայաստանի տնտեսական կապերը կհզորացնի:
Դա կախված է նրանից, թե մենք ոնց կվերաբերվենք, որքան աշխուժորեն կհետապնդենք այս հարցերը թե Հայաստանի կառավարության, թե ամերիկահայության կողմից:
Մանե Հարությունյան
MediaLab.am
