Երկու պատերազմների տարբերությունն ու անտարբերությունը

Մհեր Արշակյան

1991-ի կռիվը անկախության կռիվ էր, իսկ այս կռվում ոչ ոք իր առջև նման նպատակ չդրեց:

1991-ի կռվից առաջ հայկական բանակ գոյություն չուներ, իսկ այս կռվից առաջ հայկական բանակը միայն բառեր էր:

1991-ին իշխանությունը հանուն ամբողջը պահելու մասից հրաժարվելու խնդիր չուներ, իսկ այս կռվում ո՛չ ամբողջի ընկալումը կար, ո՛չ մասի:

1991-ին ոչ ոք ժողովրդին չէր հարցնում՝ ուզո՞ւմ ես կռվել, իսկ այս պատերազմում իշխանությունը ժողովրդին բառացիորեն հրավիրում էր կռվի դաշտ, միայն կարմիր գորգն էր պակասում:

1991-ին զինվորը թշնամուն տեսնում էր դեմքով, կրակելիս արդեն «վայելել» էր նրա ատելությունը, իսկ այս կռվում ոչ մի թշնամի չկար. դա ջլատում է զինվորին:

1991-ին ժողովրդի թիկունքին չկար ցոփ կյանքի փորձառությունը, ըստ էության կռվելուց բացի ուրիշ բան չուներ անելու, իսկ այս կռվում ժողովուրդը կորցնելու «ավելի շատ բան ուներ», քան ամբողջ երկիրն է՝ իր հաճույքները:

1991-ին բանակը նոր էր ձևավորվում, զենքերը նոր էին ձեռքբերվում, և, ըստ էության, զինատեսակի առավելություն կողմերը չունեին, իսկ այս կռվում մեր բանակը ջլատված էր, զենքերը գրեթե նույնն էին:

1991-ին չկար հաղթողի ապաբարոյականացումը, իսկ այս կռվում հաղթողը չկար:

1991-ին կռվեցին ժողովուրդը, պետությունը, հայությունը և նույնիսկ ռուսները, իսկ այս կռվում պատերազմի մեջ մտավ միայն ժողովուրդը, որը չուներ ոչ մի հրամանատար:

1991-ին կռվողը հաղթանակից գաղափար չուներ, նա կռվում էր ճշմարտության համար, իսկ այս կռվում տեսադաշտում հաղթելու միտքն էր՝ առանց ճշմարտության:

1991-ին մենք գրավյալ տարածքներ չէինք պաշտպանում, այլ մեր կենսականությունը, իսկ այս կռվում կենսականությունը նույնիսկ մեր սեփական տարածքը չէր:

1991-ին իշխանությունը չէր խաբում ժողովրդին ռազմաճակատում կորուստներ կրելիս, իսկ այս կռվում մենք «հաղթում էինք» նույնիսկ նոյեմբերի 9-ին:

1991-ին մենք չէինք նայում մեր տեխնիկական հնարավորությունների կողմը, կռվում էինք, իսկ այս կռվում տեխնիկական հնարավորություններ ուղղակի չկային:

1991-ին բոլոր զինվորներն ունեին հրամանատար, իսկ այս կռվում ամենաշարքային նորակոչիկն անգամ ինքն էր իր հրամանատարը:

1991-ին մարդիկ կռվի էին մեկնում՝ չիմանալով ինչ է պատերազմը, իսկ այս կռվում մարդիկ պատերազմ էին մեկնում՝ չիմանալով ինչ է խաղաղությունը:

1991-ին կռիվն ու մահը պատերազմի նույն դաշտում էին, իսկ այս մեկում կռիվ չկար, մինչ մահն ամենուր էր:

1991-ի կռվում ոչ մեկի մտքով չանցավ՝ մեր զոհերն ընկալվեցին որպես հերոս, այս կռվում նրանք համարվեցին մատաղ:

Սակայն և՛ 1991-ին, և՛ այս կռվում իշխանությունը հարվածներ էր ստանում նաև թիկունքից՝ քաղաքական «զինված ուժերից»:

Մհեր Արշակյան

MediaLab.am