«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է «Հելսինկյան ասոցիացիա» ՀԿ ղեկավար, իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցը
– Տիկի՛ն Կարապետյանց, այն, ինչ կատարվեց առավոտյան Եռաբլուրում, ինչի՞ մասին է խոսում, ինչպե՞ս եք գնահատում տեղի ունեցածը։
– Խոսում է նրա մասին, որ մեր իշխանությունները որևէ հարցից, որևէ դեպքից դասեր քաղելու ունակություն չունեն ու ցանկություն էլ չունեն, որովհետև սա առաջին միջադեպը չէր, պատերազմից հետո էլ նման միջադեպ եղավ։
Հերթական անգամ ոստիկանությունը ստացել էր բռնի ուժ կիրառելու հրաման, ու դրա մեջ կար ինչպես իրավունքների հակասություն, մյուս կողմից էլ՝ ուղիղ իմաստով անբարոյականություն էր։ Սա խոսում է նաև կրեատիվ չլինելու, այլընտրանքներ չփնտրելու, իրավիճակը ճիշտ չգնահատելու, սխալ որոշումներ կայացնելու մասին։ Շատ ցավալի է, որ այս իրավիճակում ու մեզ համար շատ կարևոր օրը կատարվեց միջադեպը, որը կոտրում է մարդկանց մեջքը։
– Որոշ մարդիկ ասում են, թե ծնողներին սադրել են, եթե ընդունենք, որ դա իսկապես այդպես է, դա արդարացնո՞ւմ է կատարվածը։
– Այս արարքն արդարացում չունի ո՛չ առաջին անգամ, ո՛չ էլ այս անգամ։ Այսպիսի վիճակը կանխատեսելի էր, հետևաբար շատ լավ պետք է գնահատվեր ամեն ինչ։ Կարելի էր այլ բան մտածել՝ հաշվի առնելով երկրում տիրող այս իրավիճակը, այդ թվում՝ հնարավոր սադրանքները, թեպետ ես այնտեղ զոհվածների ծնողների եմ տեսել, ու այդ ծնողներն իրավունք ունեին արգելելու նրանց մուտքը, տեսակետները չկիսեին, ու որևէ մեկը չի կարող նրանց մեղադրել, անգամ եթե ինչ-որ մեկը փորձել է մանիպուլյացիայի ենթարկել նրանց։
Թող ելույթ ունենային, թող գիշերը ուշ գնային Եռաբլուր, թող այլ տարբերակներ մտածեին, բայց ոչ հերթական անգամ բռնի ուժով ճանապարհ բացեին, սա անթույլատրելի է։ Այն, ինչ տեղի ունեցավ այսօր ու նախորդ անգամ Եռաբլուրում, վիրավորանք է ոչ միայն ծնողների, զոհվածների, այլև ամբողջ ազգի հանդեպ։ Չի կարելի Եռաբլուրի հաշվին ինքնահաստատվել, դա այդ վայրը չէ, այդ ամենը շատ անբարոյական է։
– Տիկի՛ն Կարապետյան, ինչո՞ւ է իշխանությունը շարունակում պնդել, թե Հայաստանը ժողովրդավար երկիր է, անգամ նմանօրինակ գործողություններից հետո։
– Ես վերջերս անընդհատ կրկնել եմ ու շատ եմ խնդրում, որ բոլոր միջազգային կառույցները, բոլոր այն երկրները, երբ խոսում են Հայաստանում ժողովրդավարության մասին, անպայման հաշվի առնեն հետևյալը, որ 2018 թվականին Հայաստանի ժողովուրդը հարյուր հազարներով դուրս էր եկել փողոց, որովհետև ուզում էր ժողովրդավարություն, անկախության ամրապնդում և այլն։ Ժողովուրդը կրողն է ժողովրդավարության, ու երկրի սուվերենը ժողովուրդն է, և ոչ թե տարբեր ժամանակների տխմար ու անբարոյական իշխանությունները, որովհետև իշխանությունները գալիս են ու գնում, կամ նրանց հեռացնում են, իսկ ժողովուրդը հարատև է, ու կարևոր է, թե ինչ է ուզում ժողովուրդը։
Իշխանության գործողությունները դադարել են ժողովրդավարական լինելուց, ու դա կարող է խնդիր առաջացնել Հայաստանի համար, ու նորից պետք է խնդրեմ բոլոր միջազգային կառույցներին, որ ժողովրդավարության կրողը ժողովուրդն է, և ոչ թե օրվա իշխանությունը։
– Այս գործողությանը ի՞նչ պետք է հետևեր իրավական մակարդակում, պատժվողներ կլինե՞ն։
– Նորմալ երկրում այսպիսի իրադարձություն տեղի չէր ունենա, տեղի ունենալու պարագայում էլ պատասխանատվության կենթարկվեին ոչ թե ավելի շատ կատարողները, այլ՝ հրաման տվողներն ու նման քաղաքական որոշում կայացնողները, որովհետև ես համոզմունք ունեմ, որ մեր ոստիկանությունը տարբեր բարդ իրավիճակներում կարողացել է զսպվածություն ու պրոֆեսիոնալիզմ դրսևորել, բայց բոլոր այն դեպքերում, երբ ունեցել է հրահանգ, գնացել է ջարդարարության ու վայրագությունների, հետևաբար ոստիկանությունն ընդամենը գործիք է։
Այն, որ այս իշխանությունը որևէ մեկին պատասխանատվության չենթարկեց նախկինում նմանօրինակ գործողություններ կատարելու համար, մասնավորապես, Սարի թաղի դեպքերի, «Էլեկտրիկ Երևանի», լրագրողների նկատմամբ բռնությունների ժամանակ, նշանակում էր մի բան, որ ինչ-որ փուլում իշխանությունները պատրաստվում էին օգտագործել այդ նույն գործիքակազմը, որն օգտագործում էր հանցավոր ռեժիմը, ու հիմա դրան ենք ականատես լինում։
Այնպես որ, որևէ ակնկալիք չունեմ այս իշխանություններից, բայց համոզված եմ, որ եթե մենք կարողանանք այս դժվարին իրավիճակից դուրս գալ, ու մեզ ԱՄՆ-ի կողմից ձեռք է մեկնվել ժողովրդավար երկիր կառուցելու, եթե ընդունենք այդ ձեռքը, մենք հնարավորություն կունենանք ստեղծել այդպիսի պետություն, ու ժողովուրդը պաշտպանված կլինի նաև իշխանությունների կամայական ոտնձգություններից։
– Բազմաթիվ քննադատություններ են հնչում նաև ոստիկանության աշխատակիցների հասցեին, որ անգամ հրահանգի դեպքում նրանք չպետք է կատարեն դա։ Այս մասով ի՞նչ դիրքորոշում ունեք։
– Անկեղծ ասած, չեմ մեղադրի միայն ոստիկաններին, որովհետև ուսադիր կրող մարդիկ սահմանափակումներ ունեն: Այլ խնդիր է, երբ ստանում են թեկուզ ապօրինի հրաման, կան ու նախկինում էլ են եղել ոստիկաններ, որոնք դա կատարում են մարդավարի, բանական մարդուն վայել միջոցներով։
Կան նաև ուսադիր կրող կերպարներ, որոնք իրենց պահում են ուղղակի կենդանիների նման։ Այնպես որ, միայն ոստիկանության վրա չէի բարդի մեղքը, որովհետև ուսադիր կրող մարդիկ կատարում են հրամաններ, այլ խնդիր է, թե որքան են իրենց մեջ մարդուն բնորոշ հատկանիշները։
– Այսօրվա հրահանգն օրինակա՞ն էր։
– Միանշանակ անօրինական է, իրենք, իհարկե, սա կբացատրեն նրանով, որ բարձրաստիճան պաշտոնյաների անվտանգության ապահովման տեսանկյունից անհրաժեշտ էր, որ հասարակական կարգն ապահովվեր, բայց մարդիկ իրականացնում էին խաղաղ ակցիա, ինչը մարդու սրբազան իրավունքն է, որը Նիկոլ Փաշինյանը չէ, Փաշինյանի նախապապերն էլ որ գան, միևնույն է, պետք է պահպանվի։ Թե՛ իրավական տեսանկյունից, թե՛ մարդկային առումով սա անընդունելի, անօրինական ու անբարոյական գործողություն էր։
– Քանի որ հատկապես այս իշխանությունը շատ է սիրում համեմատականներ անցկացնել իրենց ու այսպես կոչված նախկիների միջև, կխնդրեմ դուք, հաշվի առնելով թե՛ նախորդ իշխանությունների կողմից կիրառված բիրտ ուժը, թե՛ այս իշխանության կողմից կիրառված ու կիրառվող գործողությունները, ասեք՝ արդյոք այս իշխանությունը հավասարվե՞լ է նախորդներին, թե՞ մի բան էլ անցել է իրենց կողմից անխնա քննադատվող նախկին իշխանություններին, գոնե այս առումով, տիկի՛ն Կարապետյանց։
– Ուղիղ համեմատականով եկեք խոսենք․ խաղաղ ակցիաները բռնությամբ ցրելը նախկինում էլ կար, հիմա էլ կա, սևազգեստ մայրերին նախկինում էլ էին բռնության ենթարկել, հիմա էլ ենթարկեցին, իրենց տեսակետը չկիսող մարդկանց այն ժամանակ պիտակավորում էին ու փորձում խաղից դուրս թողնել, հիմա էլ են անում, տեղեկատվությունն այն ժամանակ էլ էր գաղտնի, հիմա էլ են խուսափում տեղեկատվություն տրամադրելուց։
Շատ վաղուց եմ ասել, որ այս իշխանություններն ինձ համար շատ ավելի վատն են, քան նախկիները, գոնե այն պատճառով, որ վերջիններն իրենց սրիկա լինելը չէին թաքցնում։ Այս իշխանությունը եկավ լրիվ ուրիշ կարգախոսներով, հույս, հավատ արթնացրին ժողովրդի մեջ ու ուղղակի թիկունքից հարվածեցին սեփական ժողովրդին։ Երկու անգամ եկան ուրիշ կարգախոսներով ու արեցին լրիվ հակառակը, ինձ համար դա ավելի անբարոյական է, քան «ինչքան ուզեմ, այնքան կխփեմ»-ը։
Ունենք արտաքին չափազանց լարված իրավիճակ, ու դա է փրկում գործող իշխանություններին, միայն դա է փրկում այսօր նույն «քայլ արա՛, մերժի՛ր սրանց» կարգախոսից ու փողոց դուրս չգալուց, որովհետև հասարակությունը շատ ավելի խորքային է մտածում, քան իրենց աշխատասենյակներում ծվարած առանձին նախկին ու ներկա պաշտոնյաներ։
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
