Վերջին օրերին համացանցում տարածվեցին տեսակադրեր ադրբեջանական հարսանիքից, որի ժամանակ հարսն ու փեսան իրենց կոշիկները մաքրում են գետնին փռված հայկական դրոշի վրա: Հայկական սոցցանցերը շտապեցին արձագանքել՝ հիմար են, ֆաշիստ են, մենք էլ ենք իրենց նման և այլն, և այլն…
Meanwhile camaatımız. pic.twitter.com/MDSEagU3aj
— Malcolm X (@Amrahtahmazov) November 21, 2023
Բայց եկեք մի պահ իրավիճակին սթափ նայենք:
Դրոշ վառելը խորհրդանշական ակտ է:
Այն բավականին տարածված է հատկապես Արևելքում: Պետք չէ ձև թափել, թե մենք դրա իմաստը չենք հասկանում: Մեսիջը հստակ է, վիրավորանքն էլ՝ տեղ հասած:
Բայց կարևոր է հավանաբար այդ արարքների հիմքում ընկած պատճառը հասկանալ՝ ինչ է կատարվում այդ երկրում: Չէ՞ որ մի բան է, երբ մարդիկ ցույցի ընթացքում եռացող հույզերից դրդված են դրոշ վառում, մեկ այլ բան է՝ ուրախության օրը, երջանիկ դեմքով ոտնատակ անելը թշնամու խորհրդանիշը:
Պետք է նկատել, որ այս խորհրդանշական քայլերի նորաձևությունը իր երկրում ներդրեց Իլհամ Ալիևը: Նա ընդհանրապես սկսեց արմենիաֆոբիայի տարածումը, չնայած դա ֆոբիա չէ, այլ ատելություն և զզվանք: Սա հաշվարկված քաղաքականություն է: Եվ նպատակը ոչ միայն Ալիևի՝ գահին նստած մնալն է: Նպատակն ավելի լայն է:
Քաղաքագետները վաղուց են հասկացել, որ Nation-building-ի հարցում մարդկանց ավելի ուժգին միավորում է ատելությունը մեկ այլ խմբի նկատմամբ, քան հավատը վեհ գաղափարներին:
Դա կռահել էին Բիսմարկը, Հիտլերը և ընդհանրապես բոլոր-բոլորը: Խարիզմատիկ ավտորիտար լիդերները իրենց հետ բերում են նենգ, բայց թույլ, ստոր և սարսափելի թշնամու կերպարը: Եվ ինչպես «Գահերի խաղում» արքան էր նստում թշնամու թրերից կերտված գահի վրա, այնպես էլ այստեղ առաջնորդը նստում է թշնամի խմբի մասին պատմող սարսափելի առասպելների վրա:
Իսկ հիմա գործընթացի ամենաբարդ պահը: Չէ՛, Ալիևի մահից հետո սա չի վերանալու: Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ նացիստական Գերմանիայի վերացումից հետո ամենախոր հակասեմիտները այն սերունդն էր, որը Երրորդ Ռեյխի ծաղկուն շրջանում դպրոցական էր եղել:
Երբ քնած հայ սպային կացնահարած Ռամիլ Սաֆարովը հասավ Բաքու, նրան դիմավորեցին ծաղկեփնջերով: Նրան տանում էին դպրոցներ և ցույց տալիս երեխաներին՝ որպես իսկական ադրբեջանցու վառ օրինակ: Ադրբեջանական դասագրքերում, մեդիայում և մշակույթի մեջ հակահայկական քարոզչության մասշտաբները դժվար է թերագնահատել:
Այո՛, հայերի դեհումանիզացիան, այսինքն՝ ապամարդկայնացումը, վերևից ներքև իջեցված ծրագիր է: Բայց մեր հասարակության ֆունդամենտալ սխալն այն է, որ կարծում ենք՝ եթե վերևից ներքև է, ուրեմն հարատև չի լինի, ուրեմն մարդիկ գուցե այդքան լուրջ չընդունեն:
Մենք այդ հասարակությանը նայում ենք մեր աչքաչափով: Իսկ մենք մի հասարակություն ենք, որն ունի հստակ տարանջատում նրանց, այսինքն՝ իշխանության, և մերոնց միջև: Վերևների հրամցրած «կուտը չուտելու» մշակույթը…
Լիաննա Խաչատրյան
MediaLab.am