«Բոլորն ասում են, որ եթե մենք նավթագործներ ենք, ուրեմն ամեն ինչ հիանալի է մեզ մոտ, բայց իրականում այդպես չէ», – ասում է Նայիբա Մեհդիեւան:
Մեհդիեւայի ամուսինն աշխատում է նավթային արդյունաբերության ոլորտում, որը հսկայական եկամուտներ է բերում այս փոքրիկ երկրին:
Սակայն նավթի եւ գազի արտադրության ամենավտանգավոր փուլին`անմիջապես արդյունահանմանը մասնակցող բանվորները այս հսկայական եկամուտների չնչին մասն են տեսնում:
Մեհդիեւների ընտանիքը շատերի նման բնակվում է Բաքվի ծայրամասերից մեկում գտնվող հանրակացարաններից մեկում: Իրենց չափահաս դստերը մի փոքր անձնական տարածք տրամադրելու համար, Մեհդիեւները ստիպված են եղել պարզապես վարագույրով առանձնացնել իրենց սենյակի կեսը:
«Ո՞վ կուզենա ամուսնանալ հանրակացարանում բնակվող մեկի հետ», – դժգոհում է Մեհդիեւան:
Բաքվի ծայրամասերից մեկում`Բակիխանովում գտնվող այս հանրակացարանում նավթագործների 104 ընտանիքներ են բնակվում:
Յուրաքանչյուր ընտանիքին, անկախ անդամների թվից, հանրակացարանում մեկ սենյակ է հատկացված: Նեղլիկ սենյակներում տեղ ու դադար չկա կահույքից, եւ մարդիկ հազիվ են այստեղ տեղաշարժվում:
Աբբաս Շիրինովի`7 անդամներից բաղկացած ընտանիքն այսպիսի մի սենյակ է զբաղեցնում:
Շիրինովը նավթագործ է դարձել 1988-ին եւ այժմ ամսական 400 մանաթ է վաստակում (շուրջ 500 դոլար): Նա, շատ այլ նավթագործների նման, սպասում է Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերության`«SOCAR»-ի կողմից խոստացած բնակարաններին:
«Երկար ժամանակ է, ինչ բնակարանային հերթում եմ: Ես նամակ գրեցի «SOCAR» ընկերությանը, բայց պատասխան նամակում նրանք առաջարկեցին, որպեսզի ես տուն գնեմ բնակշինարարական կոոպերատիվում: Այս չնչին աշխատավարձով հազիվ եմ ընտանիքիս հոգսը հոգում, ինչպե՞ս կարող եմ կոոպերատիվին միանալ: Սա վիրավորական է», – ասում է նա:
Ադրբեջանական գազի եւ նավթի վաճառքից ստացվող շահույթի ծավալը ենթադրում է, որ ենթակառուցվածքային մեծ նախագծերի համար գումար հատկացնելն իրականում խնդիր չէ: Այս արդյունաբերությունից ստացվող եկամուտները փոխանցվում են Պետական նավթային հիմնադրամին, որը նպատակ ունի բաժանել այս գումարը ներկայիս եւ հետագա սերունդների միջեւ: Այս հիմնադրամի ունեցած 65 միլիարդ դոլարի չափով պաշարների կեսից ավելին է միայն ծախսվել, սակայն նավթագործները, որոնց շնորհիվ էլ գոյացել է այս գումարը, ասում են, որ այս հիմնադրամի շահառուների ցուցակի վերջում են գտնվում:
«Ադրբեջանում որոշ զարգացում կա, բայց սա չի վերաբերում նավթագործներին, նույնիսկ չնայած այն փաստին, որ երկրի ողջ տնտեսությունը կախված է նավթից: Մենք`նավթագործներս, սարսափելի պայմաններում ենք ապրում: Մեզանից շատերը հանրակացարանում են բնակվում», – ասում է նավթային արդյունաբերության ոլորտում 27 տարի շարունակ աշխատող Ալովսաթ Գուրբանովը:
«Նավթագործ դարձա դեռեւս Խորհրդային կարգերի ժամանակ: Այն ժամանակ աշխատողներին գնահատում էին, հատկապես`նավթագործներին: Ամսական աշխատավարձս կազմում էր 400-500 ռուբլի, եւ այդ գումարով զարմանալիորեն լավ էինք ապրում: Եթե ԽՍՀՄ-ը չփլուզվեր, ես վաղուց արդեն երեք կամ չորս սենյականոց բնակարան կունենայի», – վերհիշում է Գուրբանովը:
«Ադրբեջանցի նավթագործը միլիոնատեր հոր աղքատ զավակն է», – ասում է Նավթագործների իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահ Միրվարի Ղահրամանլին:
«Նրանք [բանվորները] նավթ են արդյունահանում եւ իրենց ուսերի վրա կրում այս ծանր աշխատանքի բեռը, սակայն նրանց աշխատավարձը չնչին գումար է կազմում, իսկ աշխատանքային պայմանները վատն են», – ասում է Ղահրամանլին`հավելելով, որ «SOCAR»-ը պարտավոր էր իր աշխատողներին բնակարաններով ապահովել, ինչպես նախատեսված է նրանց հետ կնքված աշխատանքային պայմանագրերում:
Պետական նավթային ընկերությունն իր հերթին պնդում է, որ վաղուց է զբաղվում հատուկ սուբսիդավորված բնակարանների ապահովման գործընթացով: «SOCAR» ընկերության մամլո խոսնակ Նիյամեդդին Գուլիեւի խոսքերով`բնակարանների որոշ մասն արդեն պատրաստ է, մնում են միայն վերջնական մի քանի շտկումներ, որպեսզի մարդիկ կարողանան այնտեղ տեղափոխվել 2012-ի առաջին կեսին:
«Տուն ստանալու իրենց հերթին սպասող նավթագործները կարող են գնել այս բնակարանները. նրանք կվճարեն բնակարանների արժեքի կեսը, իսկ մյուս կեսը կվճարի «SOCAR»-ը», – ասում է Գուլիեւը:
Տարեսկզբի տվյալներով`բնակարանային հերթում «SOCAR»-ի 6 200-ից ավել աշխատողներ են գրանցված, որոնցից 5 700 գտնվում են Բաքվում:
Բաքվում գործող Նավթային հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար Իլհամ Շաբանն այն կարծիքին է, որ «SOCAR»-ը կարող է իր աշխատողներին վճարվող աշխատավարձը բարձրացնել եւ բարելավել նրանց աշխատանքային պայմանները միայն իր 79 000-անոց անձնակազմում կրճատումներ անելու միջոցով:
«Ասում են`Արեւմուտքում մեկ միլիոն տոննա նավթ արդյունահանելու համար 1 000 աշխատող է անհրաժեշտ: Հետեւաբար, Ադրբեջանում պետք է 10 հազար աշխատողներ լինեն SOCAR-ի`7 միլիոն տոննայի չափով տարեկան արտադրանքի ծավալներն ապահովելու համար: «SOCAR»-ի մատյաններում բազմաթիվ ավելորդ աշխատողներ կան… Այստեղ միջին աշխատավարձը կազմում է 600 մանաթ, սակայն եթե աշխատողների քանակը կրճատվի`հասնելով 10 հազարի, ապա միջին աշխատավարձի չափը կարող է հասնել 1 600 մանաթի, իսկ նավթագործների կենսապայմանները կբարելավվեն», – ասում է նա:
Նենսի Թալիբովա
Հոդվածն արտատպվում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի «Կովկասյան լրատու» պարբերականից (www.iwpr.net):
