Այն փաստը, որ Իրանը մեղադրում է ադրբեջանական կողմին Իսրայելի հետախուզական ծառայության գործակալներին ցուցաբերած ենթադրյալ աջակցության մեջ, արտացոլում է երկու երկրների բարդ հարաբերությունները:
Մինչ Իրանում միջուկային ֆիզիկայի մասնագետների սպանություններ են տեղի ունենում, իսկ երկիրը մեղադրում են արտասահմանում իսրայելյան դիվանագետների դեմ հարձակումներ կազմակերպելու մեջ, Ադրբեջանը նույնպես ներքաշվում է սկանդալի մեջ. երկիրը մեղադրում են Իսրայելի գաղտնի հետախուզական «Մոսսադ» ծառայության գործակալներին աջակցություն տրամադրելու մեջ:
Հունվարի 11-ին իր մեքենայում տեղադրված ռումբի պայթյունի հետեւանքով Թեհրանում զոհվեց միջուկային ֆիզիկայի մասնագետ Մոստաֆա Ահմադի-Ռոշանը, որից հետո Իրանում Ադրբեջանի դեսպանին բողոքի նոտա ներկայացվեց, որտեղ պահանջվում էր, որպեսզի ադրբեջանական կառավարությունը դադարեցնի աջակցել Իսրայելի գաղտնի ծառայությանը, որն օգտագործում է նրա տարածքը Իրանի դեմ միջոցառումներ իրականացնելու նպատակով:
Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարության մամլո քարտուղար Էլման Աբդուլլաեւը հնչեցված մեղադրանքները աբսուրդ է որակել`հայտարարելով, որ հենց իրանական գաղտնի ծառայություններն են քողարկված գործում Ադրբեջանի տարածքում:
«Վերջերս մենք բողոք ներկայացրեցինք Ադրբեջանի տարածքում գործունեություն ծավալող իրանական գաղտնի ծառայությունների հետ կապ ունեցող անձանց վերաբերյալ: Սա ստվեր է նետում մեր երկրների հարաբերությունների վրա: Իրանը ոչ միայն միջոցներ չի ձեռնարկել, այլեւ աբսուրդ մեղադրանքներ է ներկայացրել մեր երկրի դեմ`առանց որեւէ հիմքեր ունենալու», – հայտարարել է նա:
Աբդուլլաեւն ակնարկում էր հունվարի 19-ին անվտանգության ծառայության պաշտոնյաների կողմից տարածված հայտարարությունը, որի համաձայն վերջիններս բացահայտել են Ադրբեջանում Իսրայելի դեսպանի, ռաբիի եւ այլ հրեա գործիչների սպանության ծրագիրը:
Ձերբակալություններից դեռ մեկ ամիս չանցած, հարեւան Վրաստանում իսրայելյան դիվանագետի համար նախատեսված մեքենայում ռումբ հայտնաբերվեց եւ վնասազերծվեց, որից հետո Իսրայելը մեղադրեց իրանական կողմին հարձակումը ծրագրելու մեջ:
Ադրբեջանը եւ Իրանը երբեք էլ լավ հարաբերություններ չեն ունեցել. այս ամենի պատճառը կարող է լինել Իրանի հարավային սահմանին ապրող ադրբեջանական մեծաքանակ բնակչությանը: Ադրբեջանի իշխանությունները կասկածում են Թեհրանին իսլամիստական տրամադրություններ հրահրելու մեջ. չնայած երկու երկրներում էլ գերակշռում են շիա մահմեդականները, զանազան այլ հարցերի շուրջ լարվածությունը չի թուլանում: (Տե´ս «Բաքվում սրվում են հակաիրանական տրամադրությունները» հոդվածը):
Թեհրանի`Ադրբեջանի եւ «Մոսսադ»-ի միջեւ հնարավոր կապի վերաբերյալ հայտարարությունը, ինչպես եւ սպասվում էր, բարկացրեց Բաքվին:
«Մի՞թե կարելի է հավատալ թերթերում գրված ամեն ինչին: Իրանը չափազանց թեթեւամտորեն է վերաբերվում արտաքին քաղաքականության հարցերին: Անգամ թույլ երկրներն է իրեն թշնամի պետություններ որակում, եթե վերջիններս լավ հարաբերություններ ունեն Իսրայելի եւ ԱՄՆ-ի հետ», – ասում է Ադրբեջանի խորհրդարանի պատգամավոր Ֆազիլ Գազանֆարօղլուն:
Նա վրդովմունքով է նշում Հայաստանի հետ Իրանի սերտ կապերի մասին, որոնք պատգամավորի խոսքերով, վերջինս փորձում է արդարացնել այն հանգամանքով, որ «Ադրբեջանը բարեկամական հարաբերությունների մեջ է Իսրայելի հետ»:
Ադրբեջանցի այլ քաղաքական գործիչները նույնպես բավական վճռական են տրամադրված Իրանի դեմ:
Փետրվարի 1-ին «Միացյալ Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատ» կուսակցության ներկայացուցիչ Գուդրաթ Հասանգուլիեւն առաջարկեց երկրի անվանումը պաշտոնապես փոխել եւ վերանվանել «Հյուսիսային Ադրբեջան»:
Այս առաջարկն արտացոլում է ադրբեջանական ազգայնականների այն տեսակետը, որ իրենց երկիրը պետք է միավորվի Իրանի հյուսիսարեւմտյան շրջանների հետ, եւ որ ներկայիս սահմանը, որը ժամանակին գոյություն ուներ Իրանի եւ Ռուսական կայսրության միջեւ, արհեստական բնույթ է կրում:
«Այսօր ադրբեջանական տարածքների 2/3-ը Իրանում է, եւ Ադրբեջանի միայն 1/3-ն է անկախ: Այդ պատճառով ես համոզված եմ, որ մենք պետք է վերանայենք… 19-րդ դարում Իրանի եւ Ռուսաստանի միջեւ կնքված համաձայնագրերը, որոնք ստորագրվել են առանց մեր ազգի մասնակցության», – հայտարարել է Հասանգուլիեւը:
Դժվար թե այս առաջարկը հեռանկարներ ունենա, սակայն փորձագետները նշում են, որ այս տրամադրություններն արտացոլում են երկու երկրների միջեւ եղած բարդ հարաբերությունները:
Ատլանտյան համագործակցության ադրբեջանական ընկերակցության նախագահ Սուլհադդին Աքպերը, որը նպատակ ունի ապահովել ՆԱՏՕ-ում եւ այլ արեւմտյան կառույցներում Ադրբեջանի ավելի մեծ ներգրավվածությունը, նշում է, որ Բաքուն եւ Թեհրանն այսօր տարածաշրջանում իրականացվող քաղաքականության հակառակ կողմերում են գտնվում:
«Ադրբեջանը Թուրքիայի ռազմավարական դաշնակիցն է, մինչդեռ Իրանը`Սիրիայի: Թուրքիան բացեիբաց ճնշում է Սիրիայում գործող վարչակարգը, իսկ Ադրբեջանը`որպես ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի ոչ մշտական անդամ, նույնպես քվեարկել է Սիրայի գործող իշխանությունների դեմ առաջարկության օգտին», – ասում է նա:
Սեյմուր Քազիմով
Հոդվածն արտատպվում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի «Կովկասյան լրատու» պարբերականից (www.iwpr.net):
