«Այս գործընթացը բերելու է նրան, որ քրեական ենթամշակույթը մեր հանրային կյանքից մերժվի ու դուրս գա». Վահագն Հովակիմյան

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Վահագն Հովակիմյանը

– Վերջին օրերին իրավապահները թիրախավորել են «օրենքով գողերին»: Արդարադատության նախարարն ասում է, որ քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարին ուղղված օրենքը կյանքի կոչելուց հետո այդ պայքարն ավելի արդյունավետ է դառնում։ Ձեր կարծիքով՝ այդ արդյունավետությո՞ւնն է պատճառը, որ ավելի շատ ենք լսում այս կամ այն «օրենքով գողին» բերման ենթարկելու, ձերբակալելու մասին: Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում այս գործընթացը։ 

– Իրավապահ մարմինները իրենց գործն են անում։ Օրենքն ընդունվել է, ըստ էության, վեց ամիս առաջ։ Այս պահին ունենք գործող օրենք, և իրավապահները ըստ օրենքի գործում են։ Այսինքն՝ եթե որևէ մեկը գիտի ավելի արդյունավետ ճանապարհ, կարող է ուղղակի բարձրաձայնել, և ես համոզված եմ, որ մեր իրավապահները օգտակար առաջարկներին ականջալուր կլինեն: Բայց ասել՝ թե սխալ են անում, պետք է խնդրեմ՝ ով ավելի ճիշտ ուղին գիտի, ով նման բան է պնդում՝ բարձրաձայնի, մեր իրավապահներն էլ ականջալուր կլինեն։

– Ինչո՞ւ հիմա այս գործընթացներն ինտենսիվացան։ Իրավապահ մարմինները նախկինում էլ գիտեին նրանց մասին:

– Ես ընդամենը նայում եմ մամուլի հաղորդագրություններին, որոնք իրավապահները տարածում են ամեն ձերբակալությունից կամ կալանավորումից հետո, և ըստ այդ հաղորդագրությունների ակնհայտ է, որ իրավապահների գործողությունների խթանման հիմքերից մեկը հենց քրեական աշխարհի դեմ ընդունված այդ հայտնի օրենքի գործողության մեջ մտնելն է։

Որովհետև, կներեք, բայց ի՞նչ է նշանակում անընդհատ «օրենքով գողին» ձերբակալելը, եթե իր զուտ «օրենքով գող» լինելը և ինչ-որ հրահանգներ տալը Քրեական օրենսգրքով պատժելի չեն։

Ի՞նչ հիմքով դու պետք է նրանց դեմ պայքար ծավալես։ Մարդիկ կբողոքեն, կասեն՝ մեզ ապօրինի բերման են ենթարկում, մենք մեզ համար տանը նստած ենք, եկել մեզ նեղություն են տալիս: 

– «Օրենքով գողերին» ձերբակալելուց, անգամ մեղադրանք ներկայացնելուց հետո բավարար հիմքեր կլինե՞ն գործը մինչև վերջ տանելու, թե՞ էլի ականատես կլինենք բռնել-բաց թողնելու հերթական դեպքերին:

– Նախ՝ այդ հարցի հասցեատերը ես չեմ: Որևէ քրեական գործի, նախաքննության ընթացքի համար ես չեմ կարող պատասխանատու լինել: Դա արդեն քննիչների տիրույթում է, ուղղակի ես համոզված եմ, որ երբ քննիչները գնում են մարդ ձերբակալելու կամ կալանավորելու, հաստատ դրա համար հիմնավոր պատճառներ ունեն, հենց այնպես չեն անում: 

– Մենք հիշում ենք, որ ժամանակին Վանո Սիրադեղյանը նույնպես «օրենքով գողերի», «քրեական հեղինակությունների» նկատմամբ բավական կոշտ գործիքակազմ էր կիրառում: Հիմա իշխանությունը գնալու է այդ ճանապարհո՞վ:

– Այո՛, ճիշտ եք հիշում, որ անկախության առաջին տարիներին քրեական ենթամշակույթի դեմ լուրջ պայքար էր տարվում: Բայց դա եղել է առանց օրենսդրության: Այսինքն՝ այդ պայքարը կոնկրետ եղել է քրեական ենթամշակույթի դեմ, բայց օրենսդրական մակարդակում չի արտահայտվել, ինչը հնարավորություն տվեց այդ քրեական ենթամշակույթից տարիներ անց, երբ արդեն իշխանության ղեկին էին քրեական ենթամշակույթ կրող անձինք, ըստ էության, վերադառնալ Հայաստանի հանրային կյանք ավելի մեծ ռեսուրսներով, ավելի ազդեցիկ դիրքերից հանդես գալով: 

Քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարը ոչ միայն առարկայական, գործնական դաշտում պետք է տանել, այլև այն պայմանավորված է օրենսդրությամբ: Դա գործողություններով է արտահայտվում, բայց այդ գործողություններն էլ բխում են օրենսդրությունից: Այսինքն՝ հիմա դա արդեն անդառնալի պրոցես է: Այս գործընթացն այլևս բերելու է նրան, որ քրեական ենեթամշակույթը մեր հանրային կյանքից մերժվի ու դուրս գա:

– Եթե մենք իսկապես պայքարում ենք այդ ենթամշակույթի դեմ, ինչո՞ւ չեն նվազում հանցագործությունները, ինչո՞ւ են ծնվում նոր հանցագործություններ:

– Դուք փիլիսոփայական հարց եք տալիս, որովհետև քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարելը ուղղակի չի նշանակում ընդհանրապես գողությունների, հանցագործությունների իսպառ բացակայություն: 

Երբ ասում ենք՝ քրեական ենթամշակույթ, դա կազմակերպված հանցավորությունն է: Դա այն հանցավորությունն է, որը նախկինում քաղաքական նպատակներով էր օգտագործվում: 

Նաև այն ժամանակ իշխանություններին որոշակի ծառայություններ էր մատուցում՝ ընտրությունների կեղծման, քաղաքական հակառակորդների ճնշման և այլ հարցերում: 

Քրեական ենթամշակույթ մերժելը չի նշանակում, որ դրա արդյունքում ամբողջ հանցավորությունը վերանալու է: Հանցագործությունները դարերով եղել են, էլի կլինեն, կբացահայտվեն, օրենքի առաջ պատասխան կտան:

– Քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարն այսօր իշխանությունը որքանո՞վ է արդյունավետ համարում: Տեսակետ կա, որ «օրենքով գողերի» դեմ օրենքով չեն պայքարում, դա լավագույն ձևը չէ: 

– Բա ինչպե՞ս են պայքարում, եթե ոչ օրենքով: Իրականում քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարը պետք է լինի օրենքի շրջանակներում, իսկ այդ պայքարի արդյունավետության գնահատականը մենք կարող ենք տեսնել արդեն գլխավոր դատախազության կամ այլ իրավապահ մարմինների տարեկան զեկույցներում, երբ կարելի կլինի նկատել, թե օրենսդրությունն ինչպես է կիրառվել, արդյունքը որքանով է գոհացուցիչ կամ ոչ:

– Եթե բոլոր «օրենքով գողերին» փակեն քրեակատարողական հիմնարկներում, դրանից ի՞նչն է փոխվում, արդյոք նույն ՔԿՀ-ներում այլ կանոննե՞ր են գործելու՝ հաշվի առնելով, որ ՔԿՀ-ներում էլ կան «զոն նայողներ», այլ քրեական տարրեր, որոնք որոշակի եղանակ են ստեղծում:

– Ամբողջ խնդիրն այն է, որ օրենսդրությունը նաև միտված է դրա դեմ պայքարելուն: Եթե հանցագործությունը կկատարվի քրեակատարողական հիմնարկի տարածքում, օրենսդրությունը դրա համար էլ է պատասխանատվություն նախատեսում: Այստեղ որևէ արտառոց բան չկա օրենսդրության տեսանկյունից: Ով ինչ հանցանք թույլ կտա՝ դրա համար պատասխանատվության կենթարկվի՝ անկախ նրանից, թե դա որտեղ է լինում:

– Մի խոսքով, այդ պայքարն արդյունավե՞տ եք համարում:

– Ես արդյունավետության վերաբերյալ գնահատական կարող եմ տալ, երբ կլինեն ամփոփ տվյալներ: Զուտ լրահոսից դատելով՝ տեսնում եմ, որ օրենքը գործում է:

Մանե Հարությունյան

MediaLab.am