Ցմահ ազատազրկվածների քրեական գործերը վերաբացելու համար, ըստ հասարակական դաշտի ներկայացուցիչների, գոյություն չունի քաղաքական կամք:
Այսօր «Մեդիա կենտրոնում» «Ցմահ ազատազրկվածների պահանջը. դատական գործերի վերաբացման հնարավորություններն ու խնդիրները Հայաստանում» թեմայով քննարկմանը մասնակցում էին հետաքննող լրագրող, «Անմեղության հայկական ծրագիրը» ՀԿ-ի նախագահ Զարուհի Մեջլումյանը, Քրեակատարողական հիմնարկներում հասարակական վերահսկողություն իրականացնող դիտորդական խմբի անդամ, Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեի ներկայացուցիչ Ռոբերտ Ռևազյանը և ցմահ դատապարտյալ Արթուր Քոչարյանի մայրը՝ Ֆենյա Քոչարյանը:
Հիշեցնենք, որ վերջերս Նուբարաշեն ՔԿՀ-ում 50-ից ավելի ցմահ դատապարտյալներ 4-օրյա հացադուլ անցկացրեցին՝ պահանջելով իրենց քրեական գործերի վերաբացում:
Դատապարտյալների հարազատներն էլ բողոքի ցույցեր կազմակերպեցին Կառավարության շենքի և նախագահականի առջև՝ պահանջելով արդարադատություն և գործերի վերանայում իրենց զավակների գործերի համար: Նրանք նամակով դիմել են նաև ՀՀ նախագահին: Այժմ հացադուլը ժամանակավորապես դադարեցվել է և դատապարտյալներն ու հարազատները սպասում են պատասխանի նախագահականից:
«Հոկտեմբերի 12-ին ցմահ դատապարտյալները գրել էին նամակ` ուղղված ՀՀ նախագաhին և 10 կետով անդրադարձել էին խնդիրներին, ինչպես նաև առաջարկել լուծման մեխանիզմները: Տարիներ շարունակ նրանք բարձրացնում են խնդիրներ. դատական հնարավոր սխալներից մինչև գործերի վերաբացման՝ անհատական վերանայման հնարավորության ստեղծում: Ազգային ժողովում արդեն չորրորդ տարին է՝ գոյություն ունի օրինագիծ, դեռևս 2011-ին Դավիթ Հարությունյանն է այն հեղինակել, որը վերաբերում է ռեժիմների փոփոխությանը. 15 տարի անց հնարավորություն անցնելու կիսափակ ռեժիմի և 18 տարի անց՝ անցնելու կիսաբաց ռեժիմի: Եթե ժամանակին այդ օրինագիծը օրենքի ուժ ստանար, ապա այսօր արդեն 50-ից ավելի ցմահ դատապարտյալներ կգտնվեին կիսաբաց և կիսափակ ռեժիմներում և ոչ թե փակ ռեժիմում»,-ասաց Մեջլումյանը:
Ըստ նրա՝ դատական իշխանության կողմից կամք չկա անդրադառնալու հին գործերին և հնարավոր դատական սխալներին:
«Իսկ այն, որ մեր բանտերում կան անմեղ մարդիկ, ես դրա մասին բարձրաձայն հայտարարում եմ և այս պատասխանատու հայտարարությունը ինձ թույլ է տալիս անել այն, որ նման դատական սխալներ կան աշխարհի բոլոր երկրներում, հարյուրամյակների դատաիրավական համակարգերի փորձ ունեցող երկներում, ինչպիսին օրինակ՝ ԱՄՆ-ն է»,-նշեց Մեջլումյանը:
Քննարկմանը «Մեդիա կենտրոնը» հրավիրել էր ներկայացուցիչներ նաև Դատական դեպարտամենտից, Արդարադատության նախարարությունից, Դատախազությունից և ԱԺ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովից, սակայն հրաժարվել էին մասնակցել քննարկմանը:
Քննարկման ընթացքում ներկայացվեց նաև Զարուհի Մեջլումյանի 15 րոպեանոց ֆիլմը, որտեղ ներկայացված է 11 ցմահ դատպարտյալի քրեական գործերի մանրամասներ:
Հեղինակը ֆիլմը պատրաստել է մեկ տարվա ընթացքում դատարանների արխիվներում կատարած ուսումնասիրության հիման վրա:
«Մարդիկ, որոնք միշտ բարձաձայնում են, որ դատական սխալների պատճառով են հայտնվել ճաղերի հետևում բացառապես անմեղ են, կամ կրում են չափազանցված պատիժ, իսկ մենք գիտենք Հայաստանում ինչ ընտրովի արդադատություն է տեղի ունենում: Դատարանների արխիվում 11 քրեական գործ ուսումնասիրեցի, իսկ 11-ից երեք գործով նոր երևան եկած հանգամանքեր ի հայտ եկան, և ես սկսեցի փնտրել այդ գործերով դատախազին, պաշտպանին, և դրանք բավարար հիմք էին, որպեսզի գործերը վերաբացվեին: Երկու գործ Դատախազություն մտավ վերաբացման համար, սակայն մերժման որոշում կայացվեց: Անսխակալանի բարդույթով Դատախազությունը հեշտությամբ մերժում է բացել այդ գործերը»,-ընդգծեց Մեջլումյանը:
Նա նշում է, որ Հայաստանում մինչ օրս ոչնչացվում են իրեղեն ապացույցները:
«Թեև 2012-ին քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագծում սահմանվեց նոր դրույթ, ըստ որի կյանքի դեմ ուղղված հանցագործությունների դեպքում իրեղեն ապացույցները ենթակա չեն ոչնչացման: Այսօր մենք այլ պատկեր կունենայինք, եթե այս գործերով իրեղեն ապացույցները պահպանվեին»,-հավելեց Մեջլումյանը:
Ռոբերտ Ռևազյանն ասում է, որպեսզի գործը վերաբացվի, առաջին հերթին պետք է քաղաքական կամք: Նրա կարծիքով՝ ներկա օրենսդրությամբ նույպես կարելի է հասնել արդար քննության:
«Վատ օրենք ունենալով հանդերձ՝ կարելի է ունենալ լավ արդարադատություն և լավ օրենք ունենալով հանդերձ կարելի է ունենալ վատ արդարադատություն: Ճիշտ է, այստեղ օրենքի լավ լինելը մեծ նշանակություն ունի, բայց առավել կարևոր է կամքի առակայությունը, որպեսզի վերաբացվեն: Ինչու՞ չեն վերաբացում այդ գործերը: Եթե վերաբացեն, նշանակում է, հնարավոր է բացահաայտվեն սխալ դատապարտված անձիք, որոնք կարող են արդարացվել, որոնց պատիժը կարող է նվազեցվել, դա նշանակում է, որ պետք է փնտրել նոր հանցագործների , պետք է գտնել գործը կոծկողների ու պետք է պատասխանատվության ենթարկել ակնհայտ այդ կեղծիքներ սարքած անձանց: Պետք է պատրաստ լինել հրապարակային դատաքննություն, բողոքարկումների, իսկ այս ամենը շատ մեծ պատասխանատվություն է, որը իրենք պետք է ստանձնեն, բայց չեն ստանձնում»,-նշում է Ռևազյանը:
Նա հավելում է, որ ցանկացած հանգամանք, որը կասկած է առաջացնում արդար դատական պրոցեսի վրա, այն էլ նման ծնար հանցագործությունների դեպքում, պետք է հանդիսանա գործը վերաբացելու առիթ:
Ֆենյա Քոչարյանը, ում որդին ցմահ դատապարտյալ է, ասում է, որ այժմ բոլոր հացադուլ անցկացրած դատապարտյալների հարազատները սպասում են նախագահից որևէ լուծման:
«Բոլոր հարազատներով դիմել ենք նախագահին , որպեսզի մեր երեխաների քրեական գործերը վերանայեն, պահանջում և սպասում ենք, որ ինքը մի լուծում կտա այդ հարցին, որովհետև մեր երեխաները մաքուր են: Եթե նախագահը այդ հարցը չլուծի, մեր երեխաները շարունակելու են իրենց հացադուլը, իսկ մենք ծնողներով նստացույց ենք կազմակերպելու»,-նշեց Ֆենյա Քոչարյանը:
Լիլիթ Առաքելյան, «Մեդիա կենտրոն» ծրագրի համակարգող–խմբագիր
