Զբոսաշրջության ոլորտի անկախ խորհրդատու, Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի Հյուրընկալության ոլորտի կառավարման որակավորման վկայագրի դասընթացների ծրագրի ղեկավար Զարմինե Զեյթունցյանը, որը մինչև 2018-ի քաղաքական հայտնի իրադարձությունները ղեկավարում էր Զբոսաշրջության պետական կոմիտեն, հիմա արդեն զբոսաշրջության ոլորտի խնդիրները նկատում է նաև աշխատասենյակից դուրս, առօրյա շփումների ժամանակ և պնդում է՝ Հայաստանում ծառայությունների մատուցման ոլորտում շատ խնդիրներ կան:
«Ես օրերս եմ ականատես եղել, թե ինչպես են մատուցողին ռեստորանում աշխատանքի ընդունում: Ճաշում էի, և ուղիղ իմ կողքը ռեստորանի հավանաբար մենեջերը ոչ գեղեցիկ հայերենով թեկնածու տղային ասում էր, որ նա վաղը պետք է սպիտակ վերնաշապիկով ներկայանա աշխատանքի, ու կարծես դրանով ավարտվեց նրա թրեյնինգը: Նախ՝ նա իրավունք չուներ ռեստորանի մեջտեղում վարել այդ խոսակցությունը: Ես չգիտեմ՝ ովքեր և ինչպես են նրանց ուսուցանում, և արդյո՞ք ուսուցում, որպես էդպիսին, կազմակերպվում է ծառայություն մատուցողների համար, բայց համատարած սխալ մոտեցում է կիրառվում այս ոլորտում»,-«Մեդիալաբի» հետ զրույցում ասում է Զարմինե Զեյթունցյանը:
Ոլորտի նրբությունների վերաբերյալ մասնագիտական կրթության պակասը նա զգացել է ոչ միայն ռեստորանային, այլ նաև հյուրանոցային բիզնեսում: Ճիշտ է, 15-20 տարի առաջ երկրի զբոսաշրջային ոլորտում այն ժամանակվա իրավիճակի համեմատությամբ հիմա զգալի առաջընթաց կա, բայց, Զեյթունցյանի խոսքով, միևնույն է՝ կրթական մակարդակը ցածր է, չկա մասնագիտական փորձառություն:
«Օրինակ՝ մի քանի օր առաջ ես երևանյան լավագույն համարվող ռեստորաններից մեկի մասին սոցիալական ցանցի իրենց էջում արտահայտել եմ իմ բացասական կարծիքը, որովհետև միայն արտաքին ձևավորումը չէ, և շատ կարևոր է հատկապես իրական բարձրորակ հյուրընկալությունը: Իսկ մեզ մոտ՝ Հայաստանում, այդ բարձրորակ հյուրընկալության մակարդակը չկա»,- նշում է նա:
Զբոսաշրջության ոլորտի գիտակի համար անհասկանալի է՝ ինչպե՞ս է հնարավոր, որ անհատական մակարդակում բնածին հյուրընկալություն ունեցող հայերը ինստիտուցիոնալ մակարդակում՝ հյուրանոցներում, ռեստորաններում, չդրսևորեն իրենց այդ հատկությունը:
«Հայերը շատ հյուրընկալ են, և զբոսաշրջիկների մեծ մասը դրանից է գրեթե հուզված հեռանում, որովհետև կարծես սեփական տանն են իրենց զգում: Ես վստահ եմ, որ մեր երկրում անձնական հյուրընկալության մակարդակը շատ բարձր է, որովհետև մենք սպասումներ չունենք: Անձը, որ իր տանը կարող է քեզ ընդունել՝ ինչպես ասում են՝ իր գլխի վրա, բայց հյուրանոցում նրա մոտեցումը կարող է այլ լինել: Այսինքն՝ նա չի ընկալում, որ մոտեցումը պետք է նույնը լինի բոլոր դեպքերում»,- նշում է նա:
Մասնագետը խնդրի լուծումը տեսնում է պահանջկոտ սպառող ունենալու և թրեյնինգային կենտրոններ ստեղծելու մեջ: Նա ասում է՝ շատ երկրներում գոյություն ունեն լիցենզավորման հարթակներ, որոնց միջոցով պարտադրվում է, որ, օրինակ՝ հյուրանոցում աշխատանքի ընդունվողը կրթական որոշակի չափորոշիչներին համապատասխան գիտելիք ունենա: «Հայաստանի 30 ուսումնական հաստատություններում ունենք տուրիզմի կրթական ծրագրեր, բայց դուրս են գալիս ընդհանուր գիտելիքներով, որոնք սպասարկման ոլորտի հետ կապ չունեն: Այդ գիտելիքներն այսօր, ցավոք, պահանջարկ չունեն»,- նշում է Զարմինե Զեյթունցյանը:
Իսկ սպառողը պետք է պահանջի, որ իրեն լավ սպասարկեն, մինչդեռ, նրա խոսքով, հայերն օրինակ ռեստորանին վերաբերում են որպես օբյեկտ և ուշադրություն չեն դարձնում, որ տվյալ հաստատությունում վատ երաժշտություն է հնչում, վատ սպասարկում է մատուցվում:
«Մարդիկ սովորական են դրան վերաբերվում և պահանջներ չեն ներկայացնում, շատ հաճախ վատ սպասարկմանը ուշադրություն չեն դարձնում: Օրինակ՝ մեզ մոտ շատ բան փոխվեց, երբ սկսեցին սփյուռքահայեր գալ Հայաստան, երբ ռեստորաններում, հյուրանոցներում պահանջներ ներկայացվեցին: Սպառողի կողմից պետք է պահանջ լինի, որպեսզի ծառայություն մատուցողը հասկանա, որ բացեր ունի: Քանի չկա այդ պահանջարկը, մարդիկ կարծում են՝ այդպես էլ պետք է լինի»,- ասում է Զեյթունցյանը:
Ստանա՞լ հյուրընկալության կրթություն, թե՞ ոչ
Այս օրերին հյուրընկալության կրթական բացը փորձում է լրացնել Հայաստանի ամերիկյան համալսարանը (ՀԱՀ), որտեղ Հյուրընկալության ոլորտի կառավարման ծրագրերի շրջանակներում ոլորտի մասնակիցներին մատուցվում են համապարփակ գիտելիքներ հյուրանոցային բիզնեսի կառավարման, հյուրընկալության, մարքեթինգի, սպասարկման, հանրային կապերի, ստրատեգիկ, ֆինանսական կառավարման մասին:
Հյուրանոցային և հյուրընկալության ոլորտի կառավարման որակավորման մագիստրոսային վկայագրի դասընթացները 2021-ի մարտից ՀԱՀ-ում իրականացվում են «Մանուկեան Սիմոն» հիմնադրամի միջոցներով. ուսման վարձի 50-60 տոկոսը սուբսիդավորում է հիմնադրամը, մնացածը՝ ուսանողը: Այս տարվա վերջին դասընթացը կավարտի 22 ուսանող, որոնց 30%-ը մարզերից է:
Զարմինե Զեյթունցյանը, որը մշակել է ծրագիրը և նաև ծրագրի ղեկավարն է, ասում է՝ դասընթացը մեծ հետաքրքրություն է առաջացրել երևանյան և մարզային խոշոր հյուրանոցների, ինչպես նաև փոքր ու միջին հյուրատնային բիզնեսի հիմնադիրների շրջանում:
«Ուսանողների 70 տոկոսը հյուրանոցների ղեկավարներ են, հյուրանոցի ադմինիստրացիայի տարբեր օղակներում աշխատողներ, 30 տոկոսը նրանք են, ովքեր ինչ-որ չափով աշխատում են այլ օղակներում և ուզում են իրենց ստանալիք կրթության վրա հիմնել իրենց հյուրընկալության բիզնեսը»,- ներկայացնում է նա:
Ծրագիրն սկսելուց առաջ կատարած հետազոտությունը ցույց է տվել, որ հյուրընկալության ոլորտում աշխատողներից շատերի կարիերայի աճը կատարվում է ըստ աշխատանքային փորձի և ոչ թե՝ ըստ ստացած մասնագիտական կրթության: Մինչդեռ, մասնագետի խոսքով, ոլորտում ակադեմիական կրթության անհրաժեշտություն կա:
«Երբ մեր հարցազրույցները վարում էինք, պարզեցինք, որ հյուրընկալության ոլորտում աշխատողների մեծ մասը հումանիտար կրթություն ունի, չունի ֆինանսական, տնտեսագիտական, հաշվապահական, մարքեթինգային որևէ կրթություն: Սա մենք համարում ենք խնդիր և մտածեցինք՝ գուցե ծրագրի շրջանակներում կարողանանք առաջարկել մագիստրոսական կրթություն, որն իր մեջ պարունակում է բոլոր գիտելիքները՝ մաթեմատիկա, հաշվապահության հիմունքներ, գործառնությունների կառավարում հյուրընկալության ոլորտում, մարքեթինգ հյուրընկալության ոլորտում, հանրային կապեր (PR) և ստրատեգիկ, ֆինանսական կառավարում»,- նշում է նա:
Մասնագետն ասում է՝ մեկամյա մագիստրոսական կրթություն ստանալու արդյունքում հյուրանոցային բիզնես ունեցող, այն հիմնել ցանկացող կամ պարզապես կարիերայում առաջընթացի համար ուսանողներն ունենում են համապարփակ գիտելիքներ: Շուտով մեկնարկելու է 2022 թվականի ընդունելությունը:
Հասմիկ Համբարձումյան
MediaLab.am
