«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է միջազգային իրավունքի մասնագետ Արա Ղազարյանը
– Պարո՛ն Ղազարյան, Ադրբեջանի կողմից տոտալ շրջափակման հետևանքով Լեռնային Ղարաբաղում հումանիտար իրավիճակի վատթարացման վերաբերյալ Հայաստանի խնդրանքով ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը նիստ կգումարի վաղը՝ օգոստոսի 16-ին: Ի՞նչ սպասելիքներ ունենանք:
– Սա մեծ մասամբ քաղաքական գործընթաց է՝ հիմնված իրավական չափանիշների վրա, բայց մեծ հաշվով քաղաքական պայմանավորվածություններն են հարցը լուծում: Ուղղակի այստեղ իրավիճակն այն աստիճանի սուր է, որ որոշում կայացնող պետությունները մանևրելու տեղ շատ քիչ ունեն. նրանք պետք է կա՛մ հերքեն, որ այնտեղ ցեղասպանություն է տեղի ունենում, կա՛մ կողմ քվեարկեն պատժամիջոցներին, կա՛մ էլ կարող է որոշում կայացվել կանխարգելել ցեղասպանությունը՝ հիմնվելով Ժնևի կոնվենցիայի վրա, որովհետև այս կոնվենցիայի նպատակը կանխարգելումն է, այսինքն՝ վերացնել շրջափակումը:
Ես միշտ հարցերին մոտենում եմ կանխավարկածով, որ պետությունները մանևրելու են, որովհետև իրենց համար կարևոր են այդ քաղաքական պայմանավորվածությունները: Բայց քանի որ հարցն արդեն դրված է հետևյալ կերպ, որ իրականացնում է ցեղասպանություն, այլ ոչ թե՝ պատրաստվում է, այն պետությունը, որը հերքում է, ինքն անուղղակիորեն մասնակցում է ցեղասպանության իրականացմանը:
Այդ երկրները հիմա փաստերի ու իրավիճակի մեծ ճնշման տակ են, ու պարզ է, որ եթե այսօր իրենք մերժեն, ապա մեկ ամիս հետո իրավիճակն ավելի վատ է լինելու ու էլի դիմելու են իրենց, սա էլ պետք է հաշվի առնեն:
– Եթե այդ ճնշման շնորհիվ որոշում կայացնեն, որ պետք է ապաշրջափակել Արցախն ու կանխել ցեղասպանությունը, Ադրբեջանը կարո՞ղ է խուսափել այդ որոշման կատարումից:
– Եթե որոշում կայացվի, ապա դա լինելու է պարտադրող քաղաքական փաստաթուղթ, ոչ իրավական, այսինքն՝ միջազգային պարտավորություն է, որ պետք է պետությունն անի, բայց պետությունները շատ հաճախ այդ պարտավորությունները չեն կատարում: Ուղղակի հարցն այն է, որ իրավիճակն անընդհատ զարգանում է, և եթե այսօր որոշում չկայացնեն, կամ որոշումը չկատարվի, ապա մեկ ամիս հետո շատ ավելի վատ է լինելու, իրենք պետք է այդ հաշվարկներն էլ անեն:
– Այնուամենայնիվ, Հայաստանի կողմից նման դիմում ուղարկելը ճի՞շտ քայլ եք համարում, պարո՛ն Ղազարյան:
– Եթե նման դիմում գնացել է, նշանակում է, որ սպառված են բոլոր այլ հնարավորությունները երկկողմանի կամ եռակողմ լուծման համար: Եթե Հայաստանը դիմում է Անվտանգության խորհուրդ, նշանակում է, որ ծայրահեղ քայլ է, պրակտիկան դա է փաստում, այսինքն՝ սկզբում պետությունները պետք է փորձեն պայմանավորվել, եթե չի ստացվում, նոր իբրև ծայրահեղ քայլ այդ դիմումն է ուղարկվում:
– Ըստ ձեզ՝ ի՞նչ որոշում կկայացնեն Անվտանգության խորհրդի անդամ պետությունները:
– Դժվար է ասել, օրակարգը երբ տեսնեմ՝ կհասկանամ, բայց պետք է օգտագործել «ցեղասպանություն» բառը, ոչ թե ասեն՝ հումանիտար սուր վիճակ, սա մանևրելու տեղ կտա:
Պետք է օգտագործել այն բառապաշարը, որն օգտագործեց նախկին դատախազը, այսինքն՝ ոչ թե պատրաստվում է ցեղասպանության, այլ՝ այս պահին արդեն կա ռեալ թերսնման վտանգ, ինչը նշանակում է, որ դա ցեղասպանություն է:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
