Մահվան ելքով բժշկական սխալների սկանդալային դեպքեր. Ադրբեջանի առողջապահության համակարգի թերությունները՝ տարածված անվստահության պատճառ

Մահվան ելքով բժշկական սխալների սկանդալային դեպքեր. Ադրբեջանի առողջապահության համակարգի թերությունները՝ տարածված անվստահության պատճառ
Մահվան ելքով բժշկական սխալների սկանդալային դեպքեր. Ադրբեջանի առողջապահության համակարգի թերությունները՝ տարածված անվստահության պատճառ

Չնայած տեղի ունեցած նշանակալի բարեփոխումներին՝ տարածված կարծիք կա, որ Ադրբեջանում առողջապահության ոլորտը դեռեւս չափազանց թերի է:

Մահվան ելքով բժշկական սխալների մի շարք սկանդալային դեպքերը նպաստեցին երկրում առողջապահության պետական համակարգի վերաբերյալ կանխակալ վերաբերմունքի ամրապնդմանը:

Չնայած վերջին 25 տարիների ընթացքում Ադրբեջանում կյանքի տեւեողության միջին ցուցանիշի աճ է գրանցվել, առողջապահության համակարգի հանդեպ ընդհանուր անվստահությունը շարունակում է պահպանվել:

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալներով՝ 1990 թվականից ի վեր, տղամարդկանց կյանքի միջին տեւողությունը 60-ից աճել է մինչեւ 69, իսկ կանանց կյանքի տեւեողությունը 66-ից՝ մինչեւ 76 տարեկան:

Նույն ժամանակահատվածում մայրական մահացության ցուցանիշը 100,000 ծննդաբերությունների հարաբերակցությամբ 64-ից նվազել է մինչեւ 25, իսկ մինչեւ 5 տարեկան երեխաների մահացությունը 1000 շնչին 20-ից նվազել է մինչեւ 7:   

Չնայած այս բարեփոխումներին, ընդհանուր ընկալումն առողջապահության ոլորտի նկատմամբ միանգամայն այլ է: Շարքային քաղաքացիներից շատերը պարզապես չեն վստահում բժիշկներին եւ առողջապահական հաստատություններին`պնդելով, որ սեփական փորձով են համոզվել ոլորտում տիրող կաշառակերության եւ բժշկական անփութության մեջ:

Վերջին միջադեպերի հետ կապված լրատվամիջոցների հաղորդումները հանրության շրջանում առողջապահության ոլորտում գոյություն ունեցող բացերի վերաբերյալ քննարկումների պատճառ դարձան: 

Միայն այս տարվա հունիսին ադրբեջանական հիվանդանոցներում մահվան 7 դեպք է գրանցվել, որոնք հիմնականում ընկալվում էին որպես բժշկական անփութության հետեւանք, չնայած միջադեպերին հետեւող պաշտոնական հետաքննությունը ցույց տվեց, որ դեպքերից միայն երկուսն էին բժշկական սխալի հետեւանք: 

Հունիսի 21-ին Ադրբեջանի հարավարեւելյան Սալյանի շրջանի հիվանդանոցում ժամանակից շուտ ծնված եռյակից երկու երեխաները մահացան: Մեկ շաբաթ անց մահացավ նաեւ եռյակի վերջին երեխան: Երեխաների հարազատների պնդմամբ՝ նորածինների մահվան պատճառն այն էր, որ նրանց ժամանակին չէին պահել վաղածին երեխաների համար նախատեսված ինկուբատորներում: Պարզվեց՝ ինկուբատորը չէր աշխատում, քանի որ հիվանդանոցում էլեկտրականություն չկար:  

«Ո՞ր դարում ենք մենք ապրում: Ինչո՞ւ հիվանդանոցում չկա գեներատոր՝ հոսանքազրկման ժամանակ աշխատելու համար», – զարմանում է մահացած երեխաների տատիկը:

Հունիսին 25-ին աղիքային բորբոքում ունեցող վեց ամսական Սալիմ Լաչինովը մահացավ վիրահատությունից հետո Զագաթալայի շրջանի կենտրոնական հիվանդանոցում: Ծնողների խոսքով՝ երեխան բժշկական անփութության զոհ էր դարձել, թեեւ հիվանդանոցում հայտարարել էին, որ երեխայի վիճակը ծայրաստիճան վատ է եղել, եւ ամեն հնարավորն արվել է նրան փրկելու համար: 

Նույն օրը շաքարային դիաբետով տառապող 82-ամյա Թառլան Ալիեւայի՝ փտախտով հիվանդ ձախ ոտքը պետք է անդամահատվեր Բաքվի անոթաբանության եւ միկրովիրաբուժության կենտրոնում: Փոխարենը՝ Ալիեւայի աջ, առողջ ոտքն էին սխալմամբ անդամահատել: Մի քանի օր հետո նաեւ ախտահարված ոտքն էին անդամահատել, սակայն մեկ ամիս անց կինը մահացել էր:   

Հունիսի 26-ին, 35-ամյա Լումու Վեիսովան մահացավ Սումգայիթում՝ շտապ բժշկական օգնության հիվանդանոցում, լեղապարկի վիրահատության ժամանակ: Վիրահատող բժիշկը՝ 81-ամյա Ջաֆար Գուլիեւը, որի ձեռքը, ըստ վկայությունների, դողացել է վիրահատության ժամանակ, անզգուշաբար դիպել էր հիվանդի զարկերակին, որից հետո վերջինս մահացել արյունահոսությունից:  

Այնուհետեւ՝ հունիսի 30-ին երեքամյա Արզու Գուրբանլին մահացավ Սումգայիթի մասնավոր կլինիկայում ադենոմայի վիրահատությունից հետո: 

Մահվան դեպքերից հետո առողջապահության նախարարության կողմից հատուկ հանձնաժողով ստեղծվեց: Գուլիեւին ազատեցին աշխատանքից, իսկ հիվանդանոցի գլխավոր բժիշկը նկատողոթյուն ստացավ: Այս մասին Ադրբեջանական ԱՊԱ լրատվական գործակալությանը հայտնել էր նախարարության խոսնակը:

Նախարարության մամուլի քարտուղար Լիյա Բայրամովան, իր հերթին, փորձել էր արդարացնել այն փաստը, որ Գուլիեւը, չնայած տարիքին, շարունակում էր վիրահատական պրակտիկան:

«Բժիշկները պետք է ատեստավորում անցնեն յուրաքանչյուր 5 տարին մեկ անգամ եւ այս ընթացքում հաստատվում է նրանց մասնագիտական հմտությունների մակարդակը: Եթե բժիշկը գիտական աստիճան ունի, բարձր հեղինակություն է վայելում եւ աշխատունակ է, ապա նրա հետ պայմանագիրը կարող է երկարաձգվել՝ անկախ նրա տարիքից: Ջաֆար Գուլիեւը, չնայած իր պատկառելի տարիքին, անցել էր ատեստավորումը: Իսկ թե ինչպես է այս միջադեպը պատահել, հանձնաժողովը պետք է պարզի», – հայտարարել է Բայրամովան:

Քրեական գործ է հարուցվել նաեւ Ալիեւայի ոտքը անդամահատած վիրաբույժի դեմ՝ անփութության պատճառով ծանր մարմնական վնասվածք հասցնելու մեղադրանքով: Վիրաբույժը կամ ստիպված կլինի 500 մանաթի (300 դոլար) չափով տուգանք վճարել կամ 6 ամիս կալանավայրում անցկացնել:

Այլ միջադեպերի կապակցությամբ հանձնաժողովը բժշկական անփութության դեպքեր չի հայտնաբերել: 

ՏԱՐԱԾՎԱԾ ԱՆՎՍՏԱՀՈՒԹՅՈՒՆ

«Հանրապետական այլընտրանք» (ReAl) շարժման անդամ եւ բժիշկ Խադիջա Հաջիլին նշում է, որ բժշկական անձանակազմի ներկայացուցիչները հաճախ կարողանում են խուսափել պատասխանատվությունից սեփական արարքների համար:

«Բժշկի թույլ տված անփութությունը հաճախ անպատիժ է մնում: Երկրորդ պատճառը անկախ փորձագետների եւ պարտադիր բժշկական ապահովագրության բացակայությունն է: Բժշկական անփութության հետ առնչվող քաղաքացիները պարզապես չեն կարողանում ապացույցներ բերել», – ասում է Հաջիլին:

«Մյուս կողմից, առաջին հայացքից անվճար թվացող բժշկական ծառայությունները ստիպում են հիվանդներին կախվածության մեջ մնալ պետական հիվանդանոցներից: Այս հիվանդանոցներում պետք է կաշառել բժիշկներին [ոչ պաշտոնապես], սակայն այսպես ավելի մատչելի է ստացվում, քան մասնավոր հիվանդանոցներում բուժումը: Իսկ ապահովագրության առկայության դեպքում մարդիկ կկարողանային բուժում ստանալ այնտեղ, որտեղ կցանկանային», – հավելում է Հաջիլին:

Առողջապահության պետական համակարգում տիրող անմխիթար վիճակի հիմնական պատճառը, ըստ նրա, այս ոլորտում խորապես արմատացած կոռուպցիան է:

«Ադրբեջանի բժշկական համալսարանում, ինչպես բլոր պետական բուհերում, ուսանողները կաշառում են [դասախոսներին] լավ գնահատականների համար: Բուժհաստատություններում բժշկական անձնակազմը կաշառք է վճարում՝ աշխատանք ստանալու համար, այնուհետեւ հիվանդներից են կաշառք վերցնում՝ իրենց աշխատատեղերը պահելու համար: Այս ամենը չի կարող ամվստահություն չառաջացնել երկրի առողջապահության համակարգի նկատմամբ», – ասում է Հաջիլին:

Ադրբեջանի անկախ բժիշկների միության նախագահ Գալիբ Ալիեւի խոսքով՝ ոլորտի առաջնահերթ խնդիրն արդյունավետ կառավարման բացակայությունն է: 

Նա նշում է, որ բյուջեի 70 տոկոսը ծախսվում է սարքավորումների, կլինիկաների եւ նոր հիվանդանոցների շինարարության վրա, եւ միայն երեք տոկոսն է հատկացվում բժշկական անձնակազմի աշխատավարձերը վճարելուն:

«Ադրբեջանում բժիշկներին վճարվող աշխատավարձերը երեք անգամ զիջում են Եվրոպայում վճարվող անաշխատունակության նպաստներին», – ասում է նա:

Պետական հիվանդանոցում աշխատող բժշկի միջին աշխատավարձը կազմում է շուրջ 130-450 մանաթ (80-277 դոլար)՝ կախված բժշկի մասնագիտական որակավորումից:

Ալիեւը նշում է, որ հիմնականում ցածր աշխատավարձերի պատճառով է, որ բժիշկները եւ բուժանձնակազմի այլ անդամները հաճախ են խախտում աշխատանքային էթիկան:

«Արդյունքում՝ մարդիկ կորցնում են վստահությունը ողջ համակարգի նկատմամբ: Հստակ  օրենսդրություն է անհրաժեշտ, որը թույլ կտա բարձր գնահատել բժիշկների կատարած աշխատանքը եւ կստիպի նրանց պատասխանատվություն կրել իրենց անփութության համար: 2008 թվականին մեր կազմակերպությունը օրինագիծ մշակեց, որը կոչվում էր «Բժշկական կանոնագիրք» եւ ներկայացրեց խորհրդարանի քննարկմանը: Սակայն օրինագիծը դեռեւս չի քննարկվել», – ասում է նա:

2012 թվականին (միակ տարին է, որի համար վիճակագրական տվյալներ են հասանելի) առողջապահության նախարարությունը հանրային առողջապահության ոլորտում խախտումների համար քրեական պատասխանատվության ենթարկման 235 դեպք էր արձանագրել: Այս փաստերով հարուցված քրեական գործերից 52-ը կապված են ծննդատների եւ նախածննդյան կլինիկաների հետ:   

Միաժամանակ, կառավարությունը նախատեսում է պարտադիր բժշկական ապահովագրության պիլոտային (փորձնական) նախագիծ ներդնել երկրի երկու շրջաններում: Նախագծի նպատակն է թույլ տալ քաղաքացիներին բարձրորակ բժշկական ծառայություններից օգտվել՝ պետական հիվանդանոցների միջեւ մրցակցային մթնոլորտ ապահովելու եւ ոչ պաշտոնական վճարների պրակտիկան վերացնելու միջոցով:

«Մենք պատրաստվում ենք փուլ առ փուլ իրականացնել այս գործընթացը», – հայտարարել էր կառավարությանն առընթեր գործող պարտադիր բժշկական ապահովագրության պետական գործակալության տնօրեն Զաուր Ալիեւը Ադրբեջանի ԱՊԱ գործակալության հետ զրույցում:

«Այս գործընթացը կտարածվի ողջ երկրի տարածքում, երբ Մինգեչաուրի եւ Եվլախի շրջանների հիվանդանոցներում սկսեն օգտվել պարտադիր բժշկական ապահովագրությունից: Համակարգը կգործի երկրի շրջանների մեծ մասում արդեն 2018 թվականին»:

Այնուամենայնիվ, կառավարության ծրագրերի հեռանկարները դեռեւս անորոշ են մնում: 

«Այս հարցը քննարկվում է դեռեւս 1990-ականների վերջից: Սակայն նախագծի ներդրումն անընդհատ հետաձգվել է», – ասում է «Մուսավաթ» ընդդիմադիր կուսակցության նախագահի խորհրդական Ազեր Իսմայիլը:

«Կարծում եմ՝ նավթային բումի ժամանակաշրջանում այս խնդրի լուծումը պետք է կառավարության առաջնահերթ խնդիրը լիներ: Չգիտեմ՝ որքանով հնարավոր կլինի կյանքի կոչել պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգն այսօր, երբ երկիրը տնտեսական ճգնաժամի մեջ է», – եզրակացնում է նա:

Հեղինակ՝ Գյուլնուր Քազիմովա, արտերկրում բնակվող լրագրող, ծագումով Ադրբեջանից:

Հոդվածն արտատպվում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի «Համաշխարհային ձայներ» #828 պարբերականից (19-ը հոկտեմբերի, 2016թ., Ադրբեջան): Նյութի անգլերեն տարբերակը՝ այստեղ: